Èrdegluck

Es Gsprèuhch vo de Hàidi Habicht mit em Èrnscht Skrotas.

Hàidi Habicht: Dou Èrnscht, waas isch fur Dych daas vollkome–n irdische Gluck ?“

È.Skrotas: Dië Fraag tounkt mi–ch ounklaar. Waas nàmli hàisst „irdisches Gluck“ ?

H.H.: Dou verstaasch doch, wië 's ggmàint wèèr.

E.S.: Ych cha myr ébe kàs Gluck voorstéle, wo neud irdisch wèèr. Waas verstaasch Dou ounder ounirdischem Gluck, wànn's soo euppis uberhawpt git ?

H.H.: es spiritouélls Gluck.

E.S.: Hàsch es Byspyl ?

H.H.: Wà me–n is Paradys chounnt.

E.S.: Wàisch Dou dànn, das es daas Paradys uberhawpt git ound wànn, das Dou déét gluckli wèèrsch ?

H.H.: Daas isch e Glawbesfraag. Ych wàiss ja, das i mit Dyr neud séll uber de Glawbe stryte. Aber es mouë doch soo euppis gèè wië vollkomes Gluck, also, wànn gaar kài Weuïsch méé offe sind.

E.S.: “Gluck“, daas isch es Tuutsches Wort, ound myr sind ous em Latynische viër Wèurter békannt, wo jé euppis verschides béduuted, aber ali viëri wèrded mit gluckli ubersétzt.

H.H.: Jà Dou sàisch. Daas nèèm mi–ch aber wounder.

E.S.: Beatus, Faustus, Felix, Fortunatus, i alfabéétischer Ràjefolg, dië viër wèrded mit gluckli ubersétzt, béduuted aber jéé euppis anders. Beatus isch dèè, wo zfride–n isch mit sym béschàidene Woolstand, wië's Liëd vo de Praager Stoudànte singt: „Beatus ille homo qui sedet in sua domo et sedet post fornacem et habet bonam pacem“.

H.H.: Waas hàisst daas ?

E.S.: fréi ubersétzt: „de gluckli Màntsch wo dehàime hinder em Ofe hockt ound syn gouëté Fride hàt.

H.H.: Ound Faustus ?

E.S.: Dèè isch ggsàgnet mit ale Glucksguëter, èèr cha sych làischte, waas imer èr gèèrn wétt.

H.H.: Félix ?

E.S.: De Felix isch dèè mit de gluckliche Hand, waas er aabpackt, sààb gglingt em.

H.H.: ound na de viërt :

E.S.: Fortunatus, èèr wirt bégluckt vo de Glucksgeuttin, de Fortuna. Ihmm hilft de Zouëfall, daas hàisst, èr isch imer déét, wo–s e Schangsse git, hàt imer grad daas, wo 's brouhcht, trifft imer dèè aa, wo–n em cha diëne.

H.H.: Hàsch es Byspyl ?

E.S.: Nim aa, er mouë–n e Wonig haa. Daa trifft er en Békannte, wo–n en Miëter souëcht prèzys fur e Wonig, wo–n em i jédere Hysicht grad passt. Dië alte Reuhmer hétted ggsàit: „ihmm hàt p'Fortuna gghoulffe“, myr sàged: „làck dèè Zouëfall.“

H.H.: oder: „dië Toume hànd halt imer Gluck“.

E.S.: Jàà, pass ouhf; de Napoléon hàt neud oumesouscht ggsàit, èr brouhchi Offiziër wo Gluck hànd. Me mouë neud nou Schangsse haa, me mouës si aw mèrke–n ound cheune bénoutze.

H.H.: Dou schynsch sàge wéle, vollkome gluckli wèèri me dànn, wànn ali viër Béduutige vo Gluck erfüllt wèèred ?

E.S.: Isch dànn daas vollkome Gluck i dèm Sinn uberhawpt mugli ?

H.H.: Wisoo màinsch neuhd ?

E.S.: Waas màinsch Dou ? Wirt en Faustus, wo sys Gluck im ounermàssliche Rychtoum ggséét, cheune zfride sy hinder em Ofe mit eme Glaas Wy ?

H.H.: Vilicht scho neud e so.

E.S.: Ound wuur en Beatus, wo zfride hinder sym waarme–n Ofe hockt, wéle wië–n en Felix Oundernàmige go aagattige–n ound si cheune gluckli–ch erlédige ?

H.H.: Daas passt vilicht scho neud e so.

E.S.: En Fortunatus wirt tànk aw liëber ài Gglàgehàit oum dië ander abwaarte–n als wië de Felix sych àinere Sach intànsyv aanèè, wië's daas ébe brouhcht fur en ggschickte–n Oumgang mit eme Ptoblém.

H.H.: Es tounkt mi scho soo, das ài àinzelni Pèrson chouhm, wànn uberhawpt, in ale viër Latynische Béduutige chèènti gluckli sy, èumel neud ouf 's Maal. Aber daas find i gaar neud oumbédingt neuhtig. Allwààg cha doch en Beatus dehài fridli syne filosoofische Gédanke naagaa ound sych deby vollkome gluckli fuule.

E.S.: Daa dezouë chounnt mer na es anders Problém in Sinn. Myr hànd doch ggsàit, es Gluck séig ouf all Fàll irdisch.

H.H.: Also Dou hàsch daas ggsàit.

E.S.:Zéérscht muësstemer also àinig sy, waas mer uberhawpt ounder Gluck versteund. Waas isch Gluck ? Bisch yverstande, das Gluck euppis isch, wo–n àim gluckli macht ? Also, wo–n in eupperem es Glucksggfuul ouhsleuhst ?

H.H.: Ahaa… jaa, i glawb scho.

E.S.: Es hàisst, es Glucksggfuul gèèb's nou–r uber de Kèurper. Daas Glucksggfuul entstaat im Zàmehang mit ere–n Errégig vo pstimte Nèrvezàle im Hirni.

H.H.: Jà sàg ?

E.S.: Daas hàt en Hèr Olds a Ratte cheune zàige. Dèè hàt nàmli–ch es Trèuhtli im Rattehirni e dèèwààg plazïert, das bi me Drouck ouf e Taschte–n es Streuhmli i dië Nèrvezàle ggflosse–n isch ound en Errégig ouhsggleuhst hàt. Isch dië Errégig an ere pstimte Stéll im Hirni ouhsggleuhst worde, dànn hàt dië Ratte imer wider ouf dië Taschte trouckt, soo das si wië–n eupper Suchtiger sogar 's Àsse staa laa hàt ound verhoungeret wèèr, hétt me neud de Stroom apgstéllt.

H.H.: Me chan aber sones Rattenéxpèrimànt neud ouf de Màntsch ubertrààge.

E.S.: Bi ggwusse Hirnoperazjoone findt me dië entspràchend Stéll aw bim Màntsch. Me wàiss aber aw, das ggwussi Bootestoff, soo wië pflanzlich oder chéémisch prodouziërti Wurkstoff, es Glucksggfuul ouhsleushed, ubrigens mit zoum Tàil traagische Konséquànze.

H.H.: Ych gséé de Zàmehang neud zoum vollkomnige Gluck.

E.S.: Soo wië dië Olds–Ratte stàndig sych wott mit Drouck ouf dië Taschte es Glucksggfuël verschaffe, so isch es èènli bim Màntsch. Zoum Byspyl sàit de Schoopehawer, stàndig wott me–n euppis erràiche, ound wà me 's hàt, so macht's àim es Wyli lang gluckli, aber gly drouhf wott me na méé. Ound bis me sààb wider hàt, isch fèrtig mit Gluck. Cha dànn dèèwààg jé es Gluck vollkomme sy ?

H.H.: Dou màinsch, wàge de Souchtgfaar ?

E.S.: De Schoopehawer sàit, de Màntsch wéli euppis erràiche, wo–n en gluckli machi, ound wànn er 's erràicht hàig, so séig er es Wyli lang gluckli, aber dànn wéll er na méé, ound verby séig 's mit em Gluck.

H.H.: Aber es mouë doch euppis gèè wië volkomes Gluck !

E.S.: Ouf p'Fraag: „Sind Si màngmaal gluckli ?“ git de Grunder ound langjèuhrig Bétreujer vo de Koultourzytschrift „DU“ dië Antwort: „Daas isch dië tummscht Fraag, wo mer jé gstéllt worde–n isch.“ 1 Myr isch ggsàit worde, ouf e toumi Fraag gheuhri e toumi Antwort. Àigetli–ch isch t'Antwort ganz àifach: „Vollkomes Gluck isch:

VG = √{√(πR2 = l2) + pm} = √

daas hàisst also t' Wourzle ous de Soume vo ài maal en quadriërte Chrais √ (πR2 = l2) ound àim perpetuum mobile (pm), also Wourzle vo àis ound àis git zwài, ound daas ggosse–n i p'Form vo me Krischtall ous heulzigem Ise.“

H.H.: Dou bisch gémààin