view · edit · sidebar · upload · print · history

Isch glawbe–n e Sund ?

Es Gsprèuhch zwusche de Hélén Habicht, em Chàschpi Cheuïzli ound em Oskar Tsé.

Hélén Habicht: Salu Chàschpi. Euïse Paapscht hàts wider emaal tuutli ggsàit: P’Vernoumft muësi ggràiniget wèrde dour de Glawbe.

Chàschpi Cheuïzli: Soo ? dèè chounnt doch neud drouhs. Wànn scho, so mouës p’Vernoumft sych stutze–n ouf de Verstand, daas hàisst ’s Tànke–n ouf p’Béobachtig, aber doch neud ouf de Glawbe. Dèè Glawbe–n isch doch e Sund, ych sàge sogaar, dië àinzig wurkli Sund.

H.H.: Daas isch wider en tuupische Chàschpi–Witz.

Ch.Ch.: Uberhawpt neud, ych màine’s èrnscht. Aber louëg, daa chounnt grad de–r Oskar Tsé.

H.H.: Dou, Oskar, also nài, was dèè Chàschpi wider sàit, èr màint dië àinzig Sund wo ’s gèèb séig de Glawbe !

Ch.Ch.: Soo allgémàin wétt i ’s neud phawpte, ych màine–n ééner, de Glawbe–n a Phawptige wo–n ééwig séled gàlte, a Dogme, trotz stichhaltige Gàgen–Argoumànt. Mit dèm versundigi sych de Màntsch.

Oskar Tsé: Màinsch dou also, wèr strànggleuïbig isch ?

Ch.Ch.: Also, soo cha–n i’s lo gàlte: wèr strànggleuïbig isch, versundiget sych.

H.H.: Dou glawbsch doch sàlber aw allerhand Zuug, zoum Byspyl, das ’s Wàltall mit em Ouhrchlapf séll aaggfange haa. Deby isch doch déét niëmer deby gsy.

Ch.Ch.: Daas glawb ych ébe neud e soo, wië–n en frome Màntsch an es Dogma glawbt. I de Wusseschaft gilt ébe vo dèm wo dië màischte Forscher anerchànid, vo dèm muës me–n aanèè, es séig bis hut neud widerlàit, ound droum gàlti’s voorleuïffig, aber nou soo lang, bis me–n euppis ousefindi, wo mit dère–n Aasicht neud uberystimi.

O.T.: Daas tounkt mi–ch e chli allgémàin. Hàsch mer es Byspyl ?

Ch.Ch.: Ébe de–r Ouhrchlapf. Bis jétz hàts gghàisse, euïses Wàltall séig mit em Ouhrchlapf entstande, vorane héig’s daas nanig ggèè. Jétz wànd s’ schynts en Satélit ouf en Oumlawffbaan schicke mit eme Téléskoop, wo Bilder vo vill wyter ewègg als bis jétz ouf t’Èrde schickt. Vilicht wèrdi dànn dië Hupothéése vom Ouhrchlapf widerlàit.

O.T.: Vo dèm Satélitetéléskoop ha–n i–ch aw gheuhrt, aber myr isch nanig klaar worde, wàge waas de Glawbe–n e Sund séig ound na dië àinzig.

Ch.Ch.: Ych bi ja aw nanig fèrtig. Daas mit em Ouhrchlapf isch doch nou es Byspyl defuur, das e wusseschaftlichi Màinig mouës Verouhssaage mache, ound imer nou voorleuïffig isch, ound blos e soo lang gilt, bis neuji Béfund dère Verouhssaag widerspràched ound dànn isch dië Màinig widerlàit. En Glawbessatz, soo séig’s schynts bi de Réligjoone, dèè gàlti àimaal fur imer ound ééwig, ganz glych, eub dèè ale wusseschaftliche Forschige–n ound Béfund widerspràchi.

O.T.: Ych ha–n aw gglàse, das e wusseschaftlichi Hupotéése–n muës groundsàtzli widerléggbaar sy, séigs dour es Éxpèrimànt, séigs dour en Béfound, falls sych ébe deby en Widersprouch ergèèb zou dère Hupotéése. Aber mych tounkt’s, dou héigsch blos euppis uber de–r Ounderschyd zwusche Wusseschaft ound Réligjon gsàit, alefalls de–r Ounderschyd zwusche Wusse–n ound Glawbe.

H.H.: T’Wusseschaft handlet ja vo màntschliche Versuëch, euppis ousezfinde, t’Réligjon aber vo Gottes Wort, vo Gottes Offebaarig !

O.T.: Daas cha me–n ounder Oumstànde soo sàge, ound vilicht cheume mer na ouf daas zrougg, aber ych meuchti glych zéérscht na vom Chàschpi wusse, wië–n èr bim Glawbe–n ouf e Sund, ound na dië àinzigi, chounnt. Myr hànd ja schliëssli Glawbes– ound Ggwussesfréihàit, ound wànn eupper a p’Bible glawbt, so isch daas vilicht ounwusseschaftli, aber neud verbotte. Es cheund ja lèngscht neud ali Luut Wusseschafter sy, neud emaal wusseschaftli ggschouëlet. Waas isch dànn schàdli–ch an ere–n ounwusseschaftliche–n Uberzuugig ?

H.H.: Uberhawpt, dië Wusseschaftler, dië verzéled ja àine ’s Gàgetàil vom andere, wèèr séll daa na drouhs choo, was me séll glawbe ?

O.T.: Daas mag zouëtràffe, nametli bi Fraage, wo muënd politisch entschide wèrde–n ound wo halt Intràsse–n e Role spiled. Aber mouë me dië glychi Kritik neud aw de Réligjioone mache ? Isch es neud soo, das dië Judischi, Chrischtlichi ound Mohamédaanischi Réligjoone–n i vili Komfàssjoone–n oder Orde tàilt sind wo sych héftig békàmpfed. Droum schynt myr dyn Ywand, Héli, fur dië Fraag „isch Glawbe–n e Sund“ im Momànt nuut byztrààge. Aber vom Chàschpi wétt i jétz glych na wusse, waas sundig séig am Glawbe. Uberhawpt wà–mer neud e so schoutzgatterle. Myr sétted is doch zéérscht druber àinige, waas e Sund séig. Neud oumbédingt in ale théoloogische Finésse. Fur euïsi Zwàck langet’s allwààg, wà–mer sàged, e Sund séig, wànn eupper wider béssers Wusse gàg anerchannti Régle verstoossi, sàge mer zoum Byspyl gàg dèè Satz, „Uberlégg der vor jédem vo dyne–n Entschluss, das me dyni Màinig ound dyni Handlig zour Maxyme vo–n ale Màntsche mache cheuni.“?

H.H.: Jaa.

Ch.Ch.: Yverstande. Daa drin isch ja aw ggsàit, me séll niëmertem nuut zlàid touë.

O.T.: Yverstande.

Ch.Ch.: Schàdli–ch am Glawbe–n isch ébe, das er starr isch, ound daas verfuërt zou Stouhrhàit, Intoleranz ound Fanatismouss ound zlétscht zou Ggwalt gàg Andersgleuïbigi ound Oungleuïbigi. Nou es Byspyl ous euïsere Schwyz vo hut: Daa nimmt sych de Vatter vo–n ere Schuëleri ’s Làbe, ound ire Léérer, en gleuïbige Chrischt, sàit ire–n in alem Èrnscht, ire Vatter cheum jétz i t’Heull. Dèè Léérer macht doch mit dère Phawptig dië Schuëleri, wo ’s ggwuss scho schwèèr ggnouëg hàt, nou na méé oungluckli. Wànn daas e kà Sund isch !

H.H.: Jétz los aber. Vo wèm hà myr euïses Làbe, wànn neud vo Gott. Gott schànkt jédem sys Làbe. Dèm mouë me Sorg haa, daas tèurff me neud fourtghéje. Vilicht hàt dèè Léérer ja grad syni Schuëleri ggwarnt ound vor de–r ééwige Verdammnis béwaart ! Dië Warnig isch doch vill méé wèrt als es Bitzeli Lyde, wo–n éérscht na cha zour Ychéér fuëre.

Ch.Ch.: Daas glawbed Yr. Aber leu mer daas. Isch dànn daas aw e kà Sund, wà me–n Anders–Gleuïbigi folteret, verbrànnt oder oumbringt, wië daas g’Chrischte–n ounderenand taa hànd ound ound t’Mouslim tuënd. Ound ébe dèrig Sunde cheumed ous em Glawbe.

O.T.: Wàn ych dych richtig verstaa, verourtàilsch dou p’Folge vo fanatischem Glawbe. E Sund wèèr also, wànn sych de Glawbe vo me gleuïbige Màntsch ouf dèm syni Mitmàntsche–n ouhswurkt ound déne schadt. Wèèr dànn aber neud de Glawbe–n e Sund, sondern cheunnti èr zou Sunde verfuëre ?

Ch.Ch.: Daas sind emaal beuhsi Folge fur Anderi vom Àinte sym Glawbe. Aber wànn dèè euppis glawbt, wo me mit de Vernoumft mouës sàge, das es neud mugli–ch isch, soo fuërt daas dèè Gleuïbig in en inere Widersprouch ine.

O.T.: Daas isch mer nanig klaar. Vilicht, Chàschpi, wàisch es Byspyl ?

Ch.Ch.: Also. Ouf de–r àinte Syte gheuhrt eupper t’Entwickligsléér vom Darwyn ound léért vilicht vo vile Béfund, wo dezouë passed ound vo kàim, wo dië Léér widerlàiti, hingàge–n isch màngs vo de Biblische Scheupfigsgschicht offesichtli oummugli. Àinewààg hébet dië gleuïbigi Pèrson a de sibe Tààg Scheupfig féscht. Soo eupper mouës doch éntwéder ali uberzuugende–n Argoumànt béstryte, neud zour Kànntniss nèè, oder als sundhaft verdame, oder mouës zwoo Aasichte, wo sych widerspràched, nàbenand gàlte laa. I jédem Fall aber wirt dië Pèrsoon zwyspéltig in irem Tànke. Scho nou soo, màin i, tuëg si sych versundige.

O.T.: I waas, Chàschpi, gséésch dou dànn e Sund, wànn en Màntsch e dèèwààg zwyspéltig tànkt ?

Ch.Ch.: Dië Gaab vom Tànke hà myr uberchoo zoum richtig brouhche, séig si jétz vo Gott oder vo de Natour. Daas zwyspéltig Tànke vom Glawbe–n isch ébe wië–n en Chrankets–Kàim, wo sych langsam ouf màngs anders ouhsbràitet, so dass dèè Gleuibïgé so Màinige vertritt, wië zoum Byspyl, me muës Chind am Gschlàchtstàil verstummle, oder me muës gàg e Chranket Breuhsmeli schloucke von ere Toonfigour, wànn en Priëschter uber daas Madonefiguurli Spruch gsàit hàt. Ound am Schlouss chounnts ébe zou Folter ound Hyrichtig.

H.H.: Aber Dyni Byspyl sind doch ràine–n Aberglawbe. Wèr jétz aber an en Liëbgott glawbt, wo’s nou gouët màint mit euïs Màntsche, fuursorgli wië–n en liëbévole Vatter, wèr a dèè glawbt, dèè wirt èumel neud zwyspéltig, im Gàgetàil, dèè gunnt énormi Zouëversicht, dèè wirt gsàgnet ound dèè wirt sàlber gouët zou syne Mitmàntsche.

O.T.: Dyn Ywand, Hélén, hàt euppis: Imerhy ha–n i aw ggheuhrt, das Optimismouss sych gunschtig ouhswurki ouf t’Màntsche. Amèrikaanischi Psucholooge hànd nàmli Schouëlklasse–n e Métoode bypbraacht, wië si bi schlàchte Làischtige cheuned optimistisch blybe–n ound neud séled ouhfgèè, ound hànd si vergliche mit Klasse, wo daas neud ggléért gghaa hànd. Deby isch ousechoo, das dië optimistische Schuëler bésser apschnyded i de Schouël als p’Verglychsklass.

.H.: Gséésch jétz, Chàschpi, me mouës ébe–n a dië Geuttlichi Voorsééig glawbe, fur das ’s àim gouët gaat.

Ch.Ch.: Ych kàne dië Forschige. Èènlichi sind aw an Erwachsene voorggnaa worde. Dië Béfund démonschtriëred ébe grad, das en kritische–n Optimismouss neuhtig isch, neud àifach blinds Vertrowe. Dië wo–n i de Schouël ound im Làbe bésser apschnyded, dië oundersouëched amig, eub t’Ouhrsach vo–n ere Niderlaag e douhrhafti séig, daas hàisst, eub si neud cheun ggànderet wèrde, si oundersouëched, eub t’Ouhrsach fur de Schade i sàmtliche–n Oundernàme, oder blos i pstimte Sorte vo Tèuhtigkàite wurki, ound eub de Fèèler elàige bi–n àim sàlber liggi, oder eub halt anderi Phèrsoone aw tschould séiged. Mit dère Métoode vom kritische–n Optimismouss cha me hut impfe gàge Dépràssjoone.

O.T.: Wàn i ha cheune folge, so simer bi–n euïser Fraag, eub glawbe sundhaft séig, soo wyt choo, das de Glawbe cha schlimi Folge haa bis zou Verbràche gàg t’Mànschlichkàit, ound das er cha–n en Màntsch in en Zwyspalt fuëre. Isch es dànn neud soo, das màngs anders aw dèrigi Folge cha haa ? Ych tànke–n a Gyr, séig si jétz nach Gàlt oder Macht, wo cha zou Verbràche verfuëre, oder en Komflikt zwusche gàgesàtzliche Régle bringt eupper in en Zwyspalt, en Komflikt zwusche–t em Gébott, anderi, sàge mer altersdémànti Luut, sàlber entschàide laa oder aber si vor eme–n Oungluck phuëte–n ound uber si pstime.

Ch.Ch.: Dou bringsch mych jétz ouf euppis. Glawbe–n isch de Gàgesatz zoum tànke–n ound tànke–n isch wider en Gàgesatz zou–n ere Diktatour. In ale Diktatoure wèrded droum dië wo tànked verfolgt, ébe droum, will ’s Tànke dië béfolene Luuge vo de Diktatoore–n entlarvt. Mit eme blinde Glawbe fangt ébe de Verzicht ouf’s Tànke–n aa ound droum isch blinde Glawbe–n e Sund.

O.T.: Ych verstaa. Im Hitler sym Rych isch zoum Byspyl Béfèèl gsy, me muës als waar nèè, t’Joude wèèred tschould a de Niderlaag im éérschte Wàltchriëg, ound i Nordkoréa hàt me bi Toodesstraaff muëse glawbe, de Kim Il Soung héig t’Japaaner ous em Land vertribe, neud g’Kapitoulazjon nach Hiroshima, ound t’Suudkoréaaner, neud de Kim Il Soung, héiged de Koréa–Chriëg aaggfange.

Ch.Ch.: Dou hàsch ràcht, ound das t’Nordkoréaaner ounder dère Kim–Diktatour zou gàischtig verchrupplete–n oder mouëtloose Màntsche worde sind, daas wuur i scho aanèè. I dèm Sinn mouë–n ych sàge: „blind ound strànggleuïbig glawbe–n isch e Sund“.

H.H.: Aber Tànke–n isch ébe doch nou mànschlich ound em Irrtoum ounderworffe. Dou sàisch ja sàlber, das dië wusseschaftliche Théoryë nou voorleuïffig sind ound vo–n ix eme neuje Béfound cheund widerlàit wèrde. Daas isch doch klaar, will ébe dië Forscher blos Màntsche sind wië myr ali aw. Ych sàge’s namaal, was i de Bible staat isch Gottes Wort, ound Gott isch allwussend, de Màntsch irrt, so lang er stràbt.

O.T.: Gouët, aber jétz sàg emaal, Héli, wië isch dànn dië Bible–n entstande ? Ych ha ggmàint, dië séig im Lawff vo vile Jaarhounderte zou verschidene Zyte–n ouhfgschribe worde.

H.H.: Tànk schoo.

O.T.: Wèr hàt dànn daa gschribe ? Sind daas neud Màntsche gsy, also Màntsche, wo cheund Fèèler mache ?

H.H.: Es sind Màntsche gsy, aber vo Gott erluuchteti.

O.T.: Hàt dànn Gott sàlber zou déne Màntsche ggrédt, oder isch es neud ééner soo, das dië Luut Sache–n ouhfgschribe hànd, wo si vo andere ggheuhrt hànd ? I vile Fàle Sache, wo–n évàntouéll scho lang passiërt gsy sind, vor dië Awtoore–n ouf t’Wàlt choo sind ? Vor alem, was vom Jéésouss ound uber p’Profééte–n i de Bible staat, daas hànd dië Bétràffende–n i de sàlteschte Fàll sàlber ouhfgschribe.

H.H.: Jaa, ound ?

O.T.: Àigetli–ch imer steund also mindschtes zwéé Màntsche zwusche–t em Gotteswort ound em biblische Tàggscht, ound sogaar wànn en Proféét sàit, èr séig vo Gott erluuchtet, wohèèr wusse mer dànn, das sych dèè neud euppe troumpiërt ?

H.H.: Daas mouës me–n ébe glawbe.

O.T.: Aber grad daas, wàn i mi richtig psine, grad daas hàmer doch mit em Chàschpi ouseggfounde, wèèr e Sund.

view · edit · sidebar · upload · print · history
Page last modified on 25.08.2009 15:44 Uhr