Gvàtterle
Es Gsprèuhch vom Reubi Raab mit em Xaver Pèrté.
Reubi Raab: Xavi, wàge waas sàit me–n àigetli bi–n euïs em Chindergaarte Gvàtterlischouël ? Daas mouës doch en Ground haa.
Xaver Pèrté: Dou hàsch ganz ràcht mit Dyner Vermouëtig, daas hàt en tuuffere Ground. Im Chindergaarte muënd dië Chlyne g'Glàgehàit haa zoum gvàtterle, ubrigens aw zoum muëtterle. Droum sàit me–n ébe Gvàtterlischouël.
R.R.: Aber gvàtterle ound muëtterle, daas cheund s' doch vo–m elàige, daas zàigt ne doch neud g'Gvàttitante.
X.P.: Dou hàsch scho ràcht, aber i de Gvàtti hànd s' g'Glàgehàit dezouë. Si hànd Gspèuhnli, sie hànd Spylsache, si gsénd was anderi mached, ound g'Chindergèèrtneri verzéllt ne Gschichte, léért ne Liëdli ound Vèrsli, si git ne dèèwààg Aarégige ound touët aw stuure, soo das àis neud immer nou 's glych macht.
R.R.: Jaa gouët, daas isch doch àifach es Chinderspyl, ébe ggvàtterlet. Séll daas soo wichtig sy ?
X.P.: Daas isch sogaar làbesnootwàndig. Ubrigens Tiërchind mached 's prèzys glych, aw dië spiled ganz yfrig.
R.R.: Jaa, euïses Buseli hàt sych amig ounglawbli cheune verwyle mit eme Pingpong–Beuleli oder eme Fadespuëli, héttsch ggmàint, es wéll es Muusli fange. Daas isch doch blos es Deglyche–touë, Ound bi–n euïs Màntsche séll 's prèzys glych sy ?
X.P.: Natuurli kompliziërter ound allwààg na wichtiger. I dèm Alter gaats droum, dass Chind dië Spyl vo–n irem Alter mached. Dezouë gheuhrt aw deglyche touë wië wànn. Si spiled Erwachseni, si tuënd muëtterle, chrèuhmerle, gvàtterle ound teukterle wië wànn si Muëttere ound Vercheuïfferine wèèred oder giëngted go poschte, wië wànn si Huuser bowtid, e Loki faartid oder es Awto stuurtid ound Verbànd oder Sprutze miëchted.
R.R.: Ahaa; hàsch Dou neud 's létscht Maal ggsàit, das es Chind i de Ggvàtterlischouël léért, Mèèrli als fantastisch ound nume–n als wurkli–ch erlàbe.
X.P.: Prèzys. Dou mouësch nou maal e so me Chind bim gvàtterle zouëlouëge. Daas gséét ganz konzàntriërt ouhs, me cheunnt màine, wië–n i ne Trangsse versounke. Wà me ruëfft, séigs will me sych sétt paraat mache zoum gaa, oder nou zoum àsse, so hàt me màngmaal 's Gfuul, dèè Goof losi gaar neud, na schlimer, er gheuhri àim neud emaal. Me mouës màngmaal scho–n es paar Maal énèrgisch ruëffe, bis es verwachet.
R.R.: Soo–n en Goof treuïmt doch neud bim gvàtterle ?
X.P.: Sicher neud; im Gàgetàil, er isch màngmaal tiràkt ouhfggrégt. Aber er isch wië–n in ere–n andere Wàlt, ébe–n i synere Fantasywàlt.
R.R.: Fur waas séll daas gouët sy ?
X.P.: Es Neuïgéboores, soo nimmt me–n aa, es Neuïgéboores erlàbt sych nanig als Indivydwoum, ès isch na ganz àis mit synere Mouëtter, uberhawpt mit syner Oumgàbig. Zéérscht gaats oum es Yuëbe, uëbe vo Teuhnli mache, vo chruuche, staa, lawffe, gryffe. Es Stuckli Holz, es Stàinli, es Truckli sind fur es euppe 2 oder 3-jèuhrigs aw es Awto, en Zwèrg, e Bourg. Es Chind wàiss, das es mit eme Heulzli gvàtterlet, aber im glyche Momànt isch daas es àchts Awto wo faart, broummt, neuïme–n inetàtscht. Dèèwààg cheumed syni Erlàbnis, syni Béobachtige ous de wurkliche Wàlt imer méé i sys Spyl ine ound dië zwàiti Éxischtànz vom Heulzli wirt so naa–dis–naa wéniger wichtig, jé nach Intràsse cha's aber na im Schouëlalter es Sumbool sy. I dië Spylfaase ine sétt me neud drypfousche ound màine, me cheuni neud fruë ggnouëg fèurdere.
R.R.: Dou màinsch me wuur 's uberfordere ?
X.P.: Prèzys. Éérscht euppe mit sibni oder achti wèrded Régle fur euïs wichtiger, dànn feu myr aa, Régle bégryffe–n ound euïs fur Régle intràssiëre. Vor es Chind e soo wyt isch, cha's nanig wurkli mitmache bi me–n àifache Spyl, zoum Byspyl bim "Chluurle". Im Spylalter gheuhrt syni Chluure, wo halt verloore hàt, imer na ihmm, aber dië vom Gspèuhnli wo verloore hàt, dië gheuhrt àinewààg ihmm. Es cha nanig verluure, will 's gaar nanig ryff isch zoum Régle bégryffe.
R.R.: Daas han i neud ggwusst, das en Goof éérscht euppe mit sibni, achti cha Régle verstaa ound sych denaa richte.
X.P.: Jéé nach Entwicklig, bi–n àinte chli fruëner, bi–n andere chli spèuhter, ubrigens aw bi–n àim Chind jé nachdèm, oum waas das 's gaat. Àis isch vilicht tifiger bim verstaa vo Gschichte, es anders mit de Bowchleutz oder mit eme Zàmesétzspyl, es dritts kànnt scho t'Ouhr, nimmt aber 's Schèèrli na ounggschickt i t'Hand. Aber t'Régle vo–n ere–n andere Spraach sind halt scho vill kompliziërter.
R.R.: Wànn cheunnt me dànn aafange mit Hoochtuutsch léére ?
X.P.: Myr wèèr's am liëbschte fruënschtes ound dànn suuferli ir éérschte Klass. Me séll doch dië natuurli–ch Entwicklig neud go steuhre, ound dànn na ooni das 's wurkli nutzti.
R.R.: Mych tounkt's imer wië wichtiger, das myr ali geund go "JA" stimme fur euïsi Mouëtterspraach i de Gvàtterlischouël.