LCG0071Hinkeljouged
A me Samschtig–Namittaag im Jouni 1933 teuhnt dour 's offe Chouchifàischter en flotte Choor vo Bouëbe–n ound Mane, zoum Tàil hàiser vom Stimmbrouch. Louht ound kàmpferisch dringt zoum Takt vo–n ere Troummle–n es rassigs Marschliëd ine. T'Lydia ggat go 's Fàischter zouëmache–n ound gséét ouf de Straass vor em Houhs e Viërerkolone verbymarschiëre; hinder eme root–wyss–schwaarze Faane mit Haaggechruuz euppe dryssg Halbwuchsigi. Dië blonde Pourschte–n i brouhne Hàmper, schwaarze Gravatte–n ound chourze schwaarze Hose gsèchted na ggmeugig ouhs, hétted s' blos kà Haaggechruuz–Binde–n am lingge–n Èrmel ound kàs Ggwéér uber de–r Achsle.
Ounwillkuurli blybt si am Fàischter staa ound louëget dour t'Schybe. Gàg ire Wile mouës si dië schnàidige Pourschte béwoundere, wo mit éxakte Schàitle, souhbere–n Ouniforme, stramer Haltig ound zugigem Schritt ire Wààg geund. Si èrgeret sych sofort uber sych sàlber ound git sych neud zouë, wië si sych vo déne Junglinge–n aagsproche fuëlt. Daas sind ja ébe dië. Dië hànd jétz ire „Staatsjugend–Tag“, àin schouëlfréje Taag pro Wouche mit attraktyvem Programm; aber iri Seuhn muënd glych i dië normaal Schouël, ound am Mèèntig wèrded s' éérscht na ouhsgglachet vo dèrige Pourschte, wo jétz e so flott verbymarschiëred. Imerhy, de Johanes staat daa druber. Èr macht si–ch im Gimi, hàt Freuïd uberchoo am Léére–n ound isch froo, das er i déne Schouëlstounde, wo–n er méé hàt als dië andere, syni Kàntniss cha–n erwytere. Èr hàt aw es paar Léérer, wo–n en droum schétzed, wànn s' daas aw neud vor de Klass wànd zàige. Blos isch er méé fur sych, t'Lydja hofft, er wèrd neud na zoum Àinzelgànger. Bim Maartyn isch dië Gfaar neuhd; èr hàt 's ander Gschlàcht entdéckt ound glawb zimli–ch Erfolg. Wië–n er doch efèng so élégant dethèèr chounnt. Bééd Seuhn hànd zwaar en èènlichi Aalégig, aber de Hans wurkt deby so braav, tiràkt zouëgchneupft, de Maartyn degàge ouf e saloppi Aart pflàgt. Èr gaat jétz aw i t'Mittelschouël, e tèchnischi; aber déét hèrrscht en greubere Toon als am Houmanistische Gumnaasjoum, ound en évangéélischi Pfadi finded déét dië sàbe Hinkeljougetliche na àxtra bleuhd; dië Pourschte cheumed sych ja fourchpaar mouëtig ound hèrt voor, wànn s' in Uberzaal ouf es paar Wénigi loos geund. Ihmm sétzt's halt glych zouë, das èr als neud Zouëggheuhrige zoum Oussesyter ggmacht wirt. Zwaar tèurff èr im évangéélische Joungmane-verbound en Zouhg fuëre, wië–n aw de–r Élter. Bi–n Màitlene isch daas na wéniger es Probléém. Zwaar cheund dië sàbe vom Bund Deutscher Mädel aw ràcht schnippisch sy ound i Gruppli zàme gigele, aber Rouht ound Aneli lyded bis jétz neud e so drounder. Lydias Maa schynt sych alerdings wàge dère Hinkeljouged groossi Sorge z'mache, jédefalls hàt er aagchundt, èr rédi am Sounntig mit de ganze Familje druber.
Am Sounntig nach em Zmittaag hàlffed ali, wië–n amig, bim Abwàsche, ound dànn sitzt dië ganz Familje zàme bim schwaarze Kafi. Hut wott de Vatter ébe–n euppis Èrnschts mit allne béspràche, euppis wo vor alem aw g'Chind aagèung. Natuurli ggheuhrt aw t'Vonnaa zour Ggmàinschaft. G'Chind wussed, das me bi dèrige Gglàgehàite–n emaal mouës zouëlose–n ound waarte, bis me ggfrèuhget wirt, ound droum sitzed ali still daa. Nou de Peuïli mit syne nuun Jaare haltet dië Spanig neud gouët ouhs, er trouckt si–ch as Mami ane–n ound flismet ere–n is Oor, wàret de Vatter sàit:
„Es passiëred efèng Sache–n i dèm Tuutsche Rych, làider in e Richtig, wo myr gaar neud ggfallt, wo neud gouët isch“ fangt er aa. „Das de Pfaarer Bodelschwingh, àine wo na ouhfràcht tànkt, das èr vom Pruussische Koultousminischter apgsétzt worde–n isch, macht psounders myr Sorge. Daas wo–n euï Joungi aagaat isch vilicht na schlimer. Yr hànd tànk ggheuhrt, das de Baldur von Schirach mit de Hinkeljouged isch de Reichsausschuss Deutscher Jugendverbände go psétze. Dèè Rychsouhsschouss isch daas oberschte Gréémjoum im Land, wo–n ali Fréizytgrouppe fur Chind ound Jougetlichi organisiërt, also aw dië évangéélische Joungmanebund ound Joungmàitlibund, wo–n yr ja deby sind. Nach dèm Poutsch, am 17. Jouni, ernànnt de Rychskanzler ouhsggràchnnet dèè von Schirach zoum Jugendführer des Deutschen Reiches, daas hàisst zoum Oberbéfèèlshaber vo de ganze Tuutsche Jouged.“
„Also nài !“ ruëfft t'Rouht dezwusche „dèè Führer hilft na déne Reuïber !“
„Làider wirt hut i Tuutschland 's Ouràcht béloont ound gstraafft wèrded dië Ouhfràchte, dië wo sych fur Géràchtigkàit ysétzed. Daas isch pitter. Aber wyter. Fur das dèè von Schirach cha béféle, mouës er Luut haa, wo syni Béfèèl a dië Oundere ound zlétscht a Màitli ound Bouëbe wytergànd, ound droum wott er dië Verbandsprèsidànte wider zrougg hole, grad dië wo–n er fourtgjagt hàt; sowyt dië wànd. Fur de Reichsverband der evangelischen Jungmännerbünde, also fur euje Verband, stéllt sych de–r Erich Stange zour Verfuëgig. Wo–n i daas erfaare, verschrick i. Ych kàne dèè nàmli–ch als en Kàisertreuje, als àine, wo–n em Kàiser als Schoutzpatron vo de Réligjon naatrouhret. Dèè Stange gséét neud, i waas fur es Élànd dië Naazi aim inefuëred. Èr màint, èr muësi sych mit em Hinkel gouët stéle. Wo–n i dië Oumwàlzig erfaare ha, daa wàiss i, es gaat richtig Glychschaltig, daas hàisst, ali Jougedverbànd muësed jétz glych wèrde wië t'Hinkeljouged, ali Pourschte muësed nou na Soldaate gèè, nou na fur de Chriëg léére, tèurffid nou Verachtig ound Hass haa gàgenuber andere Luut. Dië Màitli ound Pourschte tèurffid nume go wandere zoum sych a de Natour freuje, tèurffid nume–n in Wald, àifach go Pflanze kàne léére, nume go Spouhre vo Tiër ound Vogelruëff stoudiëre. Verbarme, Hulffsbéràitschaft – gilt als Schwèchi. Taatsàchli git jétz de Baldur von Schirach ébe dèè Béfèèl ouse: Ali Jougedverbànd wèrded glychgschaltet, wèrded Hinkeljouged.“
„Daas tèurff neud sy“ rouïg ound entschlosse sàit's de Hans „Èumel i mym Zouhg louëg i defuur, das myr euïses évangéélische Programm wyterfuëred.“ Làbhaft stimmed em dië jungere by, ound de Maartyn ruëfft:„Aber dànn gànz doch aw euïs Ggwéér ! Mer wànd dànn louëge, ych kàne doch myni Luut, dië leund sych vo déne Naazi neud ales buute“. 'S Aneli: „nài, myr à neud, sicher neud“ Daa màint t'Vonnaa, daas séig ja edel und gut, aber dië Chind héiged ja kài Aanig ound t'Lydia warnt: „mached jaa nuut ggfèuhrlis !“; àis Wort git 's ander, dië Chind réded ouhfggrégt dourenand. Wo 's e chli rouïger wirt, sàit de Vatter: „Ych ha ja na gaar neud fèrtig ggrédt“ ound pleutzli sind ali bétroffe still. „Mit myne Frunde Bonhoeffer ound Niemöller ound Théolooge vo Maarbourg han i mi sàlpverstàndtli bésproche. Es isch klaar, das myr euïsi Chind ouhstràtte leund. Myr ali vo évangéélischer Gsinig.“
„Schaad isch es glych,“ de Hans, „dië Uëbige vom Jougedverband sind doch euppis wèrtvolls fur Pourschte–n i dèm Alter“ ound de Maartyn: „myr muëssted euïs glych wéére ! Myr Schwyzer hànd nàmli–ch e langi Tradizjon, das myr euïs wééred fur p'Fréihàit. I dère Zyt, wo Ritter i isige Ruschtige in Chriëg zoge sind, daa sind t'Habsbourger màchtig gsy; ound si hànd im Gébiët vo de viër Waldstètte Aaspruch gstéllt ouf pstimti Lànderéje. Dië Pouhre–n ound Hirte déét hànd aber ires Ràcht pbhawptet, das si rychsfréi séiged, das si blos em Kàiser muësed folge, souscht niëmertem. Daa roucked t'Hapsbourger em Sàmpacherséé naa voor, ound wo–n e dië Àiggénosse–n entgàgecheumed, stéled sych t'Ritter zour Schlacht ouhf. Si roucked z'Fouëss voor, deby hébed s' langi, spitzigi Lanze graad fure; jéde–n Àiggénoss, wo–n ouf dië Ritter zouë wétt, wuur vo déne Lanze–n ouhfgspiësst. Na schlimer. T'Àiggénosse cheund nume zrougg ound t'Ritter roucked stàndig voor, imer zvorderscht dië Lanzespitze. Daa ruëfft àine, er hàisst Arnold vom Winkelriëd, dèè ruëfft: „Àiggénosse, ych wott euï e Gass baane ! Louëged fur myni Fraw ound Chind !“ Dewàret oumarmt er e Pouschle vo déne Lanze, wirfft sych mit sy–re bràite Brouscht i t'Spitze–n ound in Tood. Ouf bééde Syte hànd jétz t'Àiggenosse Platz ound ràned ouf t'Ritter loos. Ouf dië Aart, mit em Ysatz vom Làbe vo Kameraade, bésygt me daas Ritterhéér.“
'S Aneli klatscht ound lacht, t'Rouht ruëfft „Bravo“, de Maartyn: „Dèè Winkelriëd isch halt scho tapfer ggsy“ ound de Hans stéllt blos féscht: „Bi de–n alte–n Àiggénosse hàt's scho na Hélde gghaa.“
Daa wott de Vatter wusse: "wo hàsch aw die Gschicht hèèr ? Allwààg chouhm ous de Schouël." ound de Martyn: "dië staat i de Schwyzer Saage vom Màiraad Liënert. Daas Bouëch hani von Groosséltere Gyger uberchoo."
Vatter: "Fur waas, Maartyn, hàsch dou euïs jétz dië Schwyzer Saag verzéllt ?"
Maartyn: „Dië Gschicht zàiget, das me neud imer zéérscht a sych tèurff tànke. Dèè Winkelriëd isch en Héld, wil er sych fur dië andere opferet.“
Vatter: "Dou hàsch ràcht, daas isch euppis ganz wichtigs. Aber daa stàckt na méé drin.“
'S Aneli sàit: „Dou màinsch sicher, das en Maa mouës fur Fraw ound Chind louëge, wànn er in Tood gaat.“
Vatter: „Aw Dou hàsch natuurli ràcht. Myr isch na euppis wichtiger. De Maartyn hàt scho ràcht, das myr Schwyzer e Tradizjon hànd, das myr euïs fur p'Fréihàit wééred. Aber daas hàisst neud àifach, das myr wànd mache, was euïs passt. Es gaat myr oum e Fréihàit fur euïsi Uberzuugig, das myr tèurffed mache, was Gott euïs béfillt, was Jésouss euïs léért.“
Maartyn: "Dànn findtsch also aw. Vatter, myr séled is wéére ?
„Jétz aber langsam. Ych wàiss scho, yr hànd i yggsétzt bi–n Évangéélische Joungmane, ound es freuït mi neuïmedoure scho, das yr i wétted wéére. Das kàis vo–n euï Chind i t'Hinkeljouged gaat, sovill isch klaar. Es wirt làider neud lang gaa, bis ali im Alter zwusche zàà ound 18 Jaar muënd mitmache. Aber Yr sind Schwyzer, wië p'Mouëtter ound ych. Als Schwyzer hà myr nuut z'souëche–n in ere Jougedorganisazjon vom Tuutsche Staat, scho gaar neud i dère Hinkeljouged mit militèèrischer Zylsétzig. Das Yr euï wééred isch aber neud neuhtig, daas uberleund er myr.
T'Lydja hàt Bédànke: „Als Ousslànder cheu myr euïs neud erlawbe, gàg dië Nazjonaalsozjalischte go ouhftràtte, daas isch vill z'ggfèuhrli, dië Luut sind neud zimperli, daas hànd s' scho ggnouëg béwise.“
„Jaa,“ de Kourt, „Jaa, dië sind neud zimperli. I dèm Tuutsche Rych gits kà Fréihàit méé. Ych verzéll euï jétz aber aw e Gschicht wo vilicht bésser zàiget, was i màine. Wo p'Franzoose–n ounder em Napoléon t'Schwyz eroberet hànd, daa bégruëssed vili Schwyzer freuïdig dië freumde Trouppe, will 's Franzeusisch Diràktoorjoum mit de–r alte Hèrrschaft vo de Patryzjerfamilje uber t'Oundertaane–n ouhfggrouhmt hàt, aber dië Franzeusisch Psatzig veruëbt aw vill Willkuur ound Ouràcht. Gàge daas wéért si de Pfaarer am Sampééter z'Zuri, de Hans Chaschper Lavater. Aber dië Zurcher Régiërig verwarnt ous Angscht vor de Franzoose de Pfaarer Lavater. Mouëtig faat dèè scho syni nèuhchscht Prédig e soo aa:
„Waas séll en chrischtliche Pfaarer i dère Zyt psoundrigs prédige, séll er schwyge–n ous bleuhder Fourcht, das er niëmer verlétzi ? Oohà, dànn wèèr er en schwache, charakterloose Prédiger, ounwurdig syner Amtspflicht. Nài, so lang Ouràcht ggschéét, séll er neud schwyge. Schwyge cha zour Sund wèrde. Yr sàged “Schwyge–n isch Gold“, daas mag ja i gluckliche Zyte stime, ych aber sàge–n euï, i de Zyte vom Ouràcht wird daas Gold zoum Joudasloo vo de Fyghàit.“ Aw wyter nimmt de Pfaarer Lavater i dère Prédig kàs Blatt vor 's Mouhl. Nachane chounnt en Zurcher Raat ouf en zouë, also àine, wo sych de Franzeusische Psatzer aapbasst, ound schimpft, was èr sych ybildi, mit dèrige Worte wéle gàg Kanone–n ound Bajonétt ouhfchoo. Ouf daas schréit en de Lavater aa, als Chrischt muës er de–r Obrigkàit folge, aber als Màntsch ound Burger wèèr er imstand, de–r éérschtbéscht Ouhrhéber vo de Versklaavig vom Volch go mit de Pischtole vor de Chopf schuusse. Es paar Wouche spèuhter wirt dèè Pfaarer verhaftet, ound nach es paar Meunet vertàilt èr sys létschte Broot ound sys létschte Gàlt an aarmi Houngerlyder. Ouhsggràchnet dewàret schuusst ihnn en Franzeusische Soldaat z'Tood.“
Hans: „Dië Gschicht isch dànn intràssant, dië han i taatsàchli neud kànnt. A myner Schouël wèrde mer mit de Nibeloungesaage pblaaget.“
Vonnaa: „Dië einseitige Verherrlichung von Kampf und Mut, Germanischer Recken ound Heidnischer Götter gilt viel in meinem Land, und besonders jetzt macht Deutschland eine arge Zeit von Ounrecht und Unterdrückung der guten, christlichen Gesinnung durch, und da sind hier die Nibelungensagen hoch im Kurs. “
Vatter: "Mych freuït's, das Yr dië Schwyzer Tradizjon kàned, das Yr dië Gschichte kàned, wo–n euïsi Gschichte sind, wo–n euïs sàged, das myr zou euïser Uberzuugig nach Jéésouss Chrischtouss muënd staa.“ Maartyn: „Aber Dou sàisch doch, myr séled euïs neud fur euïse–n Évangéélisch Zouhg wéére.“ Vatter: „Ych bi froo, Maartyn, das Dou frèuhgsch. Wànn Dou oder de Hans oder euji Frund dèm Staatsbéfèèl zwider es àiges Programm mached, ound wànn yr na wàiss wië vili Kameraade déne Naazi z'Trotz zàmebringed, so nutzt daas làider niëmertem nuut. Dië Nazjonaalsozjalischte sind ébe soo verblàndet, dië sind imstand ound geund mit ere béwaffnete Ubermacht ouf Halbwuchsigi loos. Yr hétted kà Schangsse.“
Vonnaa: „Nicht nur das, auch die Familien der Beteiligten würden verfolgt werden.“
Vatter: “Nài, me mouës p'Verhéltniss éxakt stoudiërt haa ound mit glychgsinnte Luut, wo sych aw ouhskàned, wà me wott euppis oundernèè.“
Vonnaa: Es ist zu befürchten, dass in Bälde auch im Deutschen Reich Pastoren verhaftet werden, wenn sie Ounrecht der Nazi anprangern.“
Vatter: Vill dië greuhssere Sorge macht myr na t'Ounderdruckig vom fréje Tànke–n ound p'Verfolgig vo Ouschouldige, dië Willkurhèrrschaft.“
Rouht: „Vatter, Dou hàsch ja ggsàit, Dou wéérsch Di fur Euïs. Hàsch Dou dànn e Schanggse ?“
Vonnaa: „Euer Vater ist im Deutschen Reich ein berühmter Mann, sicher in der Evangelischen Kirche. Er hat hochstehende Freunde. Was er sagt, hört man weit herum in Deutschen Landen. Hinkel wird sich überlegen, bevor er gegen ihn vorgeht.
Lydia: „Kourt ! Dou versprichsch mer, das Dou Dych; ound Euïs ! neud i Ggfaar bringsch !“
Kourt: „Ych wàiss scho, ych wàiss daas ja sàlber, das de Hinkel sych neud wuur schuuche, gàge mich voorzgaa. Ych kàne g'Grànze, i wàiss, wië wyt i tèurff gaa. Ych ha–n aw neud im Sinn, dië Grànze go ouhsloote, ound i bésprich mi mit Dyr ound de Vonnaa, aber aw mit myne Frunde, bévor i wider mit kritische–n Ouhssaage–n a t'Euffentlichkàit gaa. Daas versprich i, daa cheund er rouïg sy.“