Kapitel 2
Kàneléére.
En Farisèèër, er hàt im heuhche Raat en Poschte versèè gghaa, prichtet uber t'Zouëstànd ounder de Reuhmische Psétzig vo Israél, uber de–r Oundergang vo Jérousalém ound vom hàilige Tàmpel, ound uber p'Floucht vo sym Gruppli bis daa hère. Synersyts verzéllt de–r Éhoudi chourz wië–n èr sàlber vor gouët viërzg Jaare Zouëfloucht ggfounde hàt bi de Boudischte, ound de Jungscht vo de Fluchtlinge schilderet 's Massacker i Galilèèa, wo–n èr uberlàbt hàt.
Aaggnèèm nach raschtloosem Souëche–n empfinded dië màischte Fluchtling ous Israél wàret de–n éérschte Tage dië fridlichi Stilli im Chlooschter–Bézirk Kakanaya, ound 's ounerwaartet Tràffe vom Landsmaa, wo–n àim wuur hàlffe sych zràchtfinde. T'Erscheupfig, dië stàndigi Soorg oum 's Uberlàbe, t'Ousicherhàit eub me cheuni blybe–n ound woo doure wyter gaa; nachdèm all daas àim chouhm anderi Gédanke–n erlawbt hàt, drànged jétz t'Erinerige–n a dië beuhse–n Erlàbnis fure, ound de Drang, devoo z'verzéle–n ound cheune Dischtanz finde. Oumgchéért nimmt's àim doch wounder, wië de–r Éhoudi gglandet séig i dère scheuhne–n ounbékannte Wàlt. Me hofft aw ouf Arbet am Oort, wo greuhsseri Bowstéle–n allerhand Gglàgehàit leund lo vermouëte. Nach déne viër Jaare muësamer Wanderschaft chounnt me jétz bald zoum Entschlouss, me wéll pruëffe, eub me sych cheuni i de Gàged daa niderlaa. Zéérscht aber sétt me sych bésser békannt mache mit em Éhoudi.
Em Ésra, dèm alte Hèrr mit schnééwyssem, màchtigem Baart ound wallende Schlèuhffelocke, mit syre–n ouhfràchte Haltig ound sym entschlossnige Blick, gséét me–n aa, das syni Wort euppis gàlted, das er i Jérousalém kài Widerrèèd erwaartet hàt. Èr wàiss, was syni Grouppe jétz neuhtig hàt, wië me daas Aalige vertràtti, ound mit eme frundtliche Làchle bittet er de–r Éhoudi fascht méé, als das er em aabuuti, eub er em tèurffi prichte–n uber de Ground vo de Floucht. Dèè nimmt's zwaar neud so séér wounder, waas daa fur Landsluut aachoo séjged. Schliëssli làbt er sit vile Jaare ganz im Sinn vo dère Léér, wo daa z'Kakanaya ounderrichtet wirt, ound stràbt er ganz nach dèm idéaale Zyl vo–re–n Apchéér vo–n alem Irdische. Imerhy ggheuhrt dezouë, das me sych voll Liëbi ale Richtige zouëwàndet ound sych sàlber in alem erchànnt ound droum stimmt er gèrn zouë. Em Ésra also steund jétz wider dië beuhse–n Erinerige làbhaft vor Awge–n ound trouhrig wuscht er sych t'Awge–n ound chlaagt mit zittriger Stimm:
„T'Wàlt isch kaboutt, nuut stimmt méé oufenand, ales isch verrouckt, t'Wàltoornig isch abenand. Ych cha daas àifach neud fasse, gaar neud bégryffe: Daa schickt de–r allmàchtig G… 1 in àim Jaar (sit Caesars Ermordig sind 37 Jaar vergange), i sàbem glyche Jaar druu Maal, nàmli–ch am 29. Mài, am 3. Oktoober ound namaal am 18. Dézàmber 2 dië souscht séér sàlte Konjounkzjon an euïse Himel, prèzys daas ountruugli Zàiche: de Schutzgott vo de Joude trifft de Geutterchung im Zàiche fur Palàschtyna. Daas cha–n uberhawpt nou–r euppis béduute: ”de Méssyas chounnt.” Ganz Israél hofft ouf p'Béfréjig vom Reuhmische Joch. Aber waas passiërt ?“
Dèèwààg hànd en p'Fluchtling wàret de ganze Wanderig chouhm jéé ggséé. De–r Ésra cha vor louhter briëgge chouhm réde: „Éhoudi, Vom Tàmpel staat kàn Stài méé uber em andere.“
„Vom Tàmpel ?“
Pleutzli richtet si de Ésra graad ouhf, sys Gsicht nimmt en stràngi Myne–n aa, ound syni Stimm en Ouhsdrouck vo Tadel ound Schmèrz: „Sàmtlichi Furschte vo Jouda ound Priëschter ound 's Volch, ali hàmer Fràvel ouf Fràvel pbige, daa flammt de Zorn vom H… heuhch ouhf, ound er laat de Kàiser vo Room wider euïs loos- zië, ound er teuhdet euïsi jounge Chriëger im Hàiligtoum ound er schoont wéder Bouëbe na Màitli na Gràise na Hoochbéjaarti, ales git euïse G… i Kàiser's Hand. Ound dië ganz Yrichtig vom Tàmpel, Grooss wië Chly, de Tàmpelschatz, ound na t'Schàtz vo de Chunge–n ound Furschte, ales holt er nach Room, ound si verbràned de Tàmpel, ryssed t'Mouhr y vo Jérousalém ound Flame lodered heuhch ouhf vo sàmtliche Palàscht i de Stadt ound dië ganzi choschpbaari Yrichtig verbrànnt. Ound wèr devoo chounnt vor em Schwèrt verfolgt er dour 's ganze Reuhmische Rych !3“
Em Éhoudi chounnt euppis in Sinn, er wott aber sicher sy, eub er ràcht ggheuhrt héb: „De zwàité Tàmpel isch zersteuhrt ? Dèè wo de Hèrodés soo pràchtig neuï pbowt hàt ?“
Ésra: „Jaa, Éhoudi, zou Schrott, ound ganz Jérousalém – am Bode.“
„De Tàmpel ound t'Stadt Jérousalém, zersteuhrt ?“
Ésra: „T'Stadt Jérousalém mitsamt em Tàmpel – àis Schotterfàld ! Soo hàmer's alerdings éérscht ouf de Floucht erfaare. Im Momànt wo–n is zoum éérschte Maal z' gheuhre–n uberchoume, daa verchrampft si myn Lyb vor Schréck ound Verzwyflig, stockstyff staa–n i daa, kàn Finger chani rode, de Hals neud trule, myn Blick gaat is Lèèri.“
De Myrta staat dië Szééne wider ganz klaar vor Awge; „es stimmt“ sàit si, „ych bi denàbe gstande.“ Fur sy sàlber isch halt dèè Momànt e soo–n en Schogg gsy, wo sych tuuf in ires Gédèuhchnis yprèègt hàt.
Der éémaalig Bow–Oundernàmer, de Symon, isch si ggwont, das èr amig aw es Wort mitrédt; er sàit: „Myr isch's schiër aw soo ggange, chouhm hani's cheune glawbe. Aber vili hànd's sàlber ggséé ound verzéllt, wië t'Reuhmer na Luut zwounge hànd, Mouhre–n yrysse.“
Aw im Éhoudi cheumed es paar trouhrigi Erinerige–n oufe, er verschrickt schiër: „Wànn daas waar isch, dànn … dànn isch ja myn Màischter en Proféét. Bitteri Trèène hàt èr vergosse–n uber de–r Oundergang vo bàidem, wo–n er verouhsggsàit hàt 4.“
Dië Réakzjon hétted p'Fluchtling neud grad erwaartet. Em Ésra gaat en Aanig dour de Chopf ound e Fraag: „Wànn isch daas gsy, Éhoudi ?“
„Neud lang vor sym Tood, also chourz vor my–re Floucht; daas hàisst, wo de Pilatouss Statthalter gsy isch. Daas wèrded jétz gouët viërzg Jaar hèèr sy. 5“
Ésra: „Daas wèèr sibe Jaar vor em Tibérjouss sym Tood, also nèuhchzouë viërzg Jaar vor euïser Floucht. Das t'Entwicklig es beuhses Àndi nimmt hànd doozmaal aw ander cheune sàge, aber grad esoo ? Dië Wytsicht isch taatsàchli–ch erstouhnli.“ (De Gédanke, das ihnn daas méé chèènt aagaa, isch em momàntaan ounwillkoumm, ound so faart er wyter): „ Aber jétz wétt i wyter verzéle wo–n i staa pblibe bi, also vor 80 Jaare. Ébe–n ouf dië drumaaligi Konjounkzjon vo Satourn ound Joupiter im Zàiche vo de Fisch, ouf dië Verhàissig hy, das de Méssyass chèèm, daa danked myr vom heuhche Kléérouss euïsem H… vo Israél ound bàtted zouënem oum Béfréijig vo dère Reuhmische Psétzig. Méé als daas, myr wànd aw dèè Himmlisché Raatschlouss ounderstutze–n ound bim Volch douresétze, das euïses Gsétz, em Mooses sys Gsétz, in ale–n Àinzelhàite béachtet wirt.“
„Wàge waas daas Gsétz vom Mooses so wichtig isch,“ wirfft en jounge Pourscht y: „hani neud ganz bégriffe.“ Daas isch de Bénjamyn, de Jungscht vo–n Fluchtlinge. Èr hàt Schlimms doureggmacht ound isch am Glawbe verzwyflet. Scho lang tànkt er, ali dië oumbéquèème réligjeuhse Gébott héiged èumel neud vill ggnutzt. De Ésra synersyts èrgeret sych; zwaar blybt sys verstàndtnisvoll Làchle, daas Làchle–n ouf Lippe vo–n àim wo 's wàiss ound verstaat, aber glych schickt er em Bénjamyn en strànge Blick zouë. Dèè treuïsset àinewààg wyter: „Wànn wurkli–ch eupper dië Kataschtrooffe verouhsgséé hàt, so hétt me muëse–n en Wààg souëche mit Room.“ De Priëschter gspuurt tuuff ine scho euppis wië–n es schlàchts Ggwusse, aber wië–n er si ggwont isch, zàigt er syni Awtoritèèt:
„Mit dy–re–n Ouhsbildig staat's màini beuhs ! Daas Gsétz isch vom Allerheuhchschte tiràkt em Moosés diktiërt worde. 'S Volch Israél, myr Joude, myr hànd es hàiligs Gsétz. Myr sind es Koultourvolch ound brouhched kài Reuhmischi Gsétz. Es isch e Schand, das de Chung Hèrodés nach Room as Ggricht ggràist isch, sych go 's Hyrichte vo syne Familjenaaggheuhrige–n erlawbe laa 6. Nou wànn 's judische Volch paraat isch, nou wà–m myr dië hàilige Gsétz béfolged, nou dànn uberhawpt cha–n en Méssyas choo. Daas wàiss me–n ous de Schrifte. Aber ébe, daas isch ja dië Kataschtrooffe, nuut gilt méé, t'Wàlt staat de Bock. Dou, Éhoudi, wyrsch Di–ch alerdings aw na ouf daas alte–n Éélànd cheune psine, das myr Joude stàndig ounderenand muënd stryte. T'Zéloote, t'Falke–n ounder euïs Farisèèëre, dië schaffed ubersturzt ouf en ggwaltsame–n Ouhfstand hy, àin Tàil vom Volch lawfft jédem sàlbschternannte Méssyass naa, anderi waartet passyv ouf en, en wytere Tàil profitiërt vom Gschàft mit de Reuhmere–n ound foutiërt sych oum daas himmlische Zàiche. Ych gheuhre zou de ggmèuhssigete Frakzjon vo de heuhche Gàischtlichkàit, myr wànd voorlèuïffig kàn Chriëg gàg daas ubermàchtige Room, myr stràbed soo lang en modus vivendi aa, bis dèè Méssyass dànn aw wurkli daastaat. Droum muënd myr aw ali dië Wanderprédiger, Éxorzischte–n ound Kouhrpfouscher wo sych als Méssyasse–n ouhfspiled go inschpiziëre. Allpott wider prédiget soo àine, gly chèèm 's Rych Gottes.
De Symon meucht aw en Bytraag gèè ound zàige, das èr im Bild isch uber was doo ggange–n isch: „Àine vo déne Tuufelsouhstryber 7 isch doch de Tadèèouss gsy. Er isch ubrigens aw am Chruuz gstorbe, wië myn Bruëder. Er hàt schynts groossi Wounder tdaa, 's Volch streuhmt em i Schaare zouë.“
Alerdings findt de Ésra, es brouhchi kài Ergànzige zou sym Pricht. Droum sàit er: „Dèè Tadèèouss isch allwààg aw so–n en Bétruuger gsy. Dèèwààg wirt t'Ourouë im Volch Israél blos na wyter ouhfggràizt. De Procurator, en Cuspius Fadus, wirt nèrveuhs, uberlàit sych neud wië liëcht 's zou re Paanik chounnt, nài, èr laat béwaffneti Zàntourje–n ouf dië Luut loos, en Houhffe Frawe–n ound Chind wànd fluchte, vili gghéjed oum im Troubel, wèrded vertrouckt oder vertrampet oder souscht verlétzt; Room verhaftet dèè Tadèèouss, wië Dou sàisch stirbt er als Ouhfwiëgler am Chruuz. – Daas isch im viërte Jaar vom Kàiser Claudius 8 gsy. “
„Ych mouë nou stouhne !“ schuttlet de Éhoudi de Chopf: „Allwààg en Naachaamer vo mym Màischter Jissài. Aber verzéll nou wyter, daas intràssjert mi jétz doch.“
Jétz chounnt de Ésra ouf sys Hawpt–Théémaa; er wirt naa–dis–naa luuter ound in Yfer: „Scho vill fruëner aber, im 12. Jaar vom Tibérjouss 9, trybt's Room ouf t'Spitze. De Statthalter Pilaatouss nàmli richtet z'Jérousalém en Kàiser–Tàmpel y; en Kàiser–Tàmpel ! Dèè Kàiser wott sych veréére laa wië–n en Gott. Soo–n en Fràvel ! wo–n is euïse H… anderi Geutter verbuutet.“ Verachtig laat Ésras wysse Baart zittere: „Room gaat's natuurli–ch oum's Gàlt. Bi dèm Kàiserkoult erwaarted s' naamhafti Gaabe–n i g'Kasse. Em Tibérjouss syni Légjoone, dië ounderdroucked ja schiër p'Veulcher vo de ganze Wàlt, dië Légjoone choschted ébe–n es Hàidegàlt. Daas ràizt euïses Volch in en ounerheuhrti Wouët, t'Zéloote hànd en ggwaltige Zouëlawff, natuurli t'Zéloote, ound dië schaffed ouf en Poutsch hy.“ De Priëschter mouë Louft hole–n ound drouhf rédt er rouïger: „Myr aber vom ggmèuhssigete Kléérouss gsénd g'Gfaar, myr kàned dië Reuhmischi Ubermacht, myr bràmsed ound vermittled ound mached is ounbéliëbt. Àinewààg blybt e ggràizti Stimig, wië–n en Houhffe tuurs Heuï wo si jéde Momànt cha–n entzunde–n ound ouhflodere.“
De Éhoudi mag si psine, das èr doo na mit sym Léérer z'Galilèèaa oumezoge–n isch: „Daa hànd doch Schriftgléérti de Jissài wéle–n inelyme mit de Fraag, eub me séll dië Stuure zale. Èr aber wyst élégant ouf em Kàiser syn Chopf ouf de Munze ound sàit, me séll em Kàiser gèè, was sàbem gheuhri ound em Gott was Gottes séig.“
Dië widerwèrtig Erinerig git em Ésra en Stich is Hèrz. Èr ound syni Koléége hànd sych in ere–n èrnschte Fraag zoum Gspeutt ggmacht erlàbt. Er git sych Muë, zoum syn Èrger neud allzou tuutli mèrke laa: „Dië Antwort hà–myr neud meuge verboutze. Mit sym Ouhswyche hàt dèè Wanderprédiger t'Lacher ouf sy–re Syte. Deby wànd myr doch en Protàscht ouhsleuhse gàge dië oungéràchte Reuhmische Stuure. Ych màine–n en ggwaltloose Protàscht im Raame vom gsétzli–ch erlawbte, aber en tuutliche Protàscht. Es isch halt e stroubi Zyt gsy“ macht de–r Ésra ound faart wyter: „Jaa, de Chlapf isch nanig grad choo. De Tibérjouss stirbt 10, dànn wirt na en „Stifeli“ Kàiser ound scho viër Jaar spèuhter bringed's dèè z'Room oum, ound en Claudius chounnt a p'Macht 11. Wië ggsàit hàt si Room scho ggfuurchig verhasst ggmacht, aber im Jaar 11 vom Réschim Claudius 12 gaat éérscht ràcht en Empeuhrig dour ganz Israél. En Reuhmische Légjonèèr làischtet sych de Gipfel vo de Fràchhàit, i trow mi gaar neud z'sàge, waas; soo–n e gottslàschterlichi Bélàidigoung fur ali Teuchtere vo Israél, e Schandtaat wo–n aw myr vom heuhche Kléérouss oummugli cheund euïses Volch béschwichtige 13. 'S Oungluck chounnt, ound t'Raach vo Room forderet 20'000 Tooti, ound bald wirt de Zélootefuërer Éléazar verhaftet. Kàs Wounder, das vo doo aa e Tèrorgrouppe, „Sikaarjer“, stàndig Aaschlèèg veruëbt ound broutaali Straaffe vo de Reuhmer ousezeuhklet, jédefalls zoum 's Volch ouhfhétze. Ound wië wànn neud scho ggnouëg Heuï doune wèèr, gaat de Gessius Florus, Reuhmische Statthalter seines Zeichens, ound forderet nàbscht ale–n oungéràchte, mèurderische Stuure na en Tàil vom Tàmpelschatz z'Jérousalém. Vom hàilige Tàmpelschatz ! Dèè Gessius hétt ja cheune tànke, das es zoum Chlapf chounnt.“