JissàiBénJoussouff Kapitel 6 REX JUDÆOERUM
I dèm Kapitel trààged verschideni iri Erinerige–n an Jissài zàme, aber aw uber p'Màinig vo me Griëchische–n Aarzt wirt pbrichtet.
Wo me wider emaal zàme sitzt ound Erinerige–n ouhstouhscht, frèuhget de Bénjamyn: „Waas isch daas àigetli fur àine gsy, dèè Jissài bén Joussouff Naasrin ?“ Es Wyli lang blybt's still, daas Thééma schynt àinewààg e chli brànzlig. Dànn faat dèè aa, wo 's Aapacke liëber isch wéder 's ounentschlosse Zouëwaarte, de Symon:
„Also, bén Joussouff Naasrin bi–n ych ja aw. Daa wird ych muëse–n euppis sàge, oder. Zwaar hàt er de Kontakt zour Familje apbroche, neudwaar. De Jissài hàt glawb imer wéle–n euppis béssers sy als myr Handwèrcher ound Chly–Oundernàmer. Imer wéle–n obe–n ouse. Wàn en de Vatter pbrouhcht hétti ouf em Bow, isch er màischtens niëne–n oume gsy. Stàndig im Tàmpel, imer hinder de Schriftrole, neudwaar. Fur euïs hàt er gspoune. Was hàt er gsàit ? Er muës sy i dèm wo sym Vatter gheuhri 1. Also séll de Joussouff neud syn Vatter sy ? Aber dèrigs hànd myni Éltere neud gèrn ggheuhrt. Oder ? „Dou spinnsch“ hàt's amig tdeuhnt. Aber aw t'Luut hànd is màngmaal aagghawe: „Euje Jissài spinnt“. A me Lawbhuttefàscht mouë–n er im Tàmpel wirrs Zuug verzapft haa, t'Luut hànd prichtet, jétz séig er ganz ubereggschnappt.2 Also ych bi neud deby gsy, neudwaar. Alerdings daas, de Joussouff séig neud syn Vatter, daas hànd aw ander oumegschwàtzt. Myr jungere Bruëder hànd all 's glych Model wië–n euïsi Véttere. Myr hànd e bràiti, chrèftigi Poschtour ound schwaarzi Haar. Jétz natuurli wyss. Ych sàlber séig apgschnitte de Vatter. Èr degàge–n e Stange, im Gsicht es Fineuggeli, ound blondi Zapfelocke. Daas passt ja ales aw zoum Pricht vo–r Osra. Jétz ischs mer scho klaar. De Jissài, dèè schlaat scho ous de Ràje, ràin vom Ouhssèè. Ébe neud nou vom Ouhssèè. Ych sàlber bi gouët mit em ouhs–choo. Als chly han en sogaar séér gèèrn gghaa, neudwaar. Was dèè myr amig fur Gschichtli verzéllt hàt ! zou alem ound jédem isch dèm euppis ygfale, es Gschichtli, ound deby huuffig àis, wo me drouhs hétt cheune–n euppis léére. Uberhawpt, àim euppis erchlèère, daas hàt er gèèrn ggmacht, liëber als en Balche prèzys zwàgsaage. Ound àigetli–ch isch er en Liëbe gsy. Imer hàt er zoum Fride ggrédt. Es hàt nàmli–ch euppe vill Chritz ggèè zwusche de–n Éltere. Grad wàg ihmm. P'Mouëtter hàt amig zoum Jissài gghébet, ound daas vertràit de Vatter neuhd. Oder ? Ound de Jissài hàt glych imer wéle verseuhne. Droum hàt's mi–ch aw so meuge, wo–n er fourt isch. Er isch ébe pleutzli verschwounde, niëmer hàt ggwusst woo, àntli wirt oumegschwàtzt, er làbi i de Wuëschti. Ouhsggràchnet i de Wuëschti ! Èr wo doch ééner z'fyn gsy isch zoum Chrampfe. Langi Zyt isch er fourt, fruëschtes nach es paat Meunete tawcht er ouhf, neud euppe dehàime bi–n euïs. Nài, myr erfaared, er strychi als Wanderprédiger ound Woundertokter mit es paar Pourschte dour Galilèèaa 3. Àimaal chounnt er aw nach Naasarét. Myr, p'Familje, wussed vo nuut. Deby isch er doch vo–n euïs fourtgloffe, daa hétt er si doch wénigschtes cheune zàige, oder ? Nài, myr gheuhred lédiglich, es chèèm en gouëte Prédiger i t'Sinagooge. P'Mouëtter, glawb na mit ere Schweuschter, dië geund go lose. Ych sàlber, neudwaar, myr Mane muënd schaffe. P'Mouëtter chounnt trèènenuberstreuhmt hài. Ire zliëb hétt er scho cheune zéérscht cho gruëzi sàge, neudwaar. Aber nài, dèè Jissài gaat i t'Sinagooge–n ound macht éérscht na en Skandaal 4. Ound nachane verluugnet er is na. Er mouës si ouhfgspillt haa als en groosse Proféét ound dànn bélàidiget er schynts na euïsi Ggmàind. Myr, dië ganz Familje, myr hànd is muëse schàme, mer hànd is chouhm méé tèurffe zàige. Daa hà mer ggwusst, das er spinnt.“
„Was Dou neud sàisch !“ ruëfft daa de–r Éhoudi dezwusche, „ych ha de Jissài bén Joussouff Naasrin ganz anderscht erlàbt. Èr isch en groosse Maa gsy, kàn Spinner, sicher neuhd.“
Es git e chlyni Ourouë, dië Fluchtling réded ali ouf's Maal, aber àntli–ch entschàidet de–r Ésra: „Verzéll Dou doch, Éhoudi. Mych, ound wië–n i gséé ander ounder euïs, intràssjert's ggwaltig, wië Dou dèè Maa ggséé ound erlàbt hàsch. Em Symon bin i dankbaar fur syn Pricht, wo–n ubrigens neud schlàcht zou dèm passt, wo–n i vo Prouëffs wàge ggheuhrt ha. Aber oum so méé wott i jétz vernèè, wië–n eupper, wo–n em nèuhch staat, dèè Maa erlàbt hàt, dèè Maa wo sicher eupper, sàge mer, spézjéler gsy isch.“
„Gèrn“ soo de–r Éhoudi, „wànn er I de Zyt nàmed, pricht i vo myne–n Erinerige–n a myn Màischter.“ De–r Éhoudi git zouë, es héig en scho chli ous de Baan ggworffe, sych wider i dië Zyt zrougg versétze, aber nachdèm er sych ouf daas psoune héig, wo–n er daa im Chlooschter ggléért hàt, wië–n er cheuni sych vo de Féssle béfréje, wo–n àim as Daasy binded, hoff er sych wider im Griff z'haa ound gèèrn wéll er wyter verzéle, aber aw zouëlose, was syni liëbe Landsluut ound Géscht meuchted prichte. Ound soo faat er aa:
„De Jissài isch en Màntsch gsy, wië mer souscht nië àine bégàgnet isch i mym Làbe. Èr hàt tuuffi Ysichte gghaa uber 's Làbe, ound bypbraacht hàt er s' euïs mit Léérgschichte, wo me vo sàlber drouhfchoo isch, was si séled béduute. Èr isch séér fur Ouhsglych gsy, fur Fride–n ound Verzicht ouf Ggwalt. Wà me–n en Oorfyg uberchoo héig, séll me gschyder de–r ander Bagge anehébe–n als zrouggschlaa. Ound soo hàt er 's sàlber aw ggmacht, bis in Tood. Er hàt si scho ggwéért, aber imer mit Worte. Er hàt cheune schlagfèrtig oumegèè, imer mit Worte. Èumel hàt er imer wider bétoont, dië hàilige Schrifte séiged zoum Wool vom Volch ound neud zoum t'Luut plaage. Er hàt aw t'Schrifte kànnt, màngmaal bésser wéder en Schriftgléérte. Aber es isch neud daas, wo wichtig isch. Villméé, èr hàt ouf ali en tuuffe–n Ydrouck ggmacht, dour sys Wàse.“
„Daas hani i–ch aw ggheuhrt“, de–r Ésra, „dië àifache Luut sind em ja naaggloffe, i Schaare. Grad dië Volchs–Ouhflèuïff mached en ja soo verdèuhchtig. Aber aw pbildeti Mane sind béydrouckt. Vili vo–n euïs hànd gstouhnt uber sys Wusse, aber syni Duutig entspricht halt scho neud euïsere–n ouhralte Tradizjon. Zoum cheune dië Tàggscht richtig verstaa, brouhchts ébe–n es jaarélangs Stoudjoum, e foundiërti Kànntnis vo Paraléllstéle ous de verschidene Buëcher. Scho nou p'Bouëchstabe gànd Hywys, wo cheund e Duutig entschàidend béyflousse.“
Ouf de Floucht hàt wàret déne feuïf Jaare–n éntwéder t'Sorg oum 's Neuhtigscht, oum 's Zàsse, es Plàtzli zoum schlaaffe, uberhawpt en sichere Wààg ound en sichere–n Ouhfenthalt im frèumde, ounbékannte Pbiët e dèèwààg ali Chréft ound ali Gédanke pbrouhcht, das nuut voorig pblibe–n isch fur p'Vergangehàit, séig's dië àige, dië vo–n Kameraade go verzéle oder gaar diskoutiëre, glych das sicher jédes fur sych mit syne–n Erinerige–n ound Ourtàile–n apgèè hàt. Éérscht daa z'Kakayana trouckt jétz daas gannze Gghursch fure, ound so teuhnt de–r Osra ires Stimmli dezwusche: „Sàg nou na, Eujeràis héb nou wàg eme Verschryb i de Bible t'Reuhmer e dèèwààg ouf 's Usserschte zeuhklet.“ Daas isch àini vo déne Wortmàldige, wo niëmer–t e ràchti Antwort wàiss, ound so gaat me druber wègg. T'Osra isch lang ggnouëg Diënschtmàitli gsy, si isch sych daas ggweunt.
„Gsteuhrt hàt màngi halt sys Békànntnis zour Béschàidehàit, me cha schiër sàge, Aarmouët“ erchlèèrt de–r Éhoudi. „Louxouss schadt méé als er bringt“, soo hàt er imer wider prédiget. Mych hàt grad daas uberzuugt, ound es isch gglounge, daa i Kakanaya lééri jétz ganz èènli, wië Psitz zoum Lyde fuërt ound wië–n i bésser chèun ouhs–choo ooni. Neud das myr bim Màischter hétted muëse Noot lyde, myr Junger hànd imer z'làbe ghaa dank syne Béspràchige vo Chranke. Ych bi ja deby gsy, wànn èr Blindi, Laami ound Ouhssàtzigi ggsound ggmacht hàt, will ne de Jissài iri Sunde vergèè oder ggsàit hàt, si muësed nou féscht glawbe 5. Grad uber syni Hàilige hani aw mit em Tokter Zakiris ggrédt, ound daas cheunnt na paari vo–n Euï intràssiëre. Daa dezouë erchlèèrt mer de Tokter Zakiris:“
„Yr Joude sind ja scho es Volch, wië me chouhm es zwàits findt. Daas cha–n i sàge, nachdèm i ja bis nach Indië ound Pèrsje, ound dànn wider nach Gallje choo bi–n ound dië verschideschte Veulcher ound iri Sitte ha cheune stoudiëre. Aber niëmer lydet e dèèwààg ounder eme Schouldggfuul, ounder eme schlàchte Ggwusse wië grad Yr. Yr hànd vo–n Eujem Stammesgott ja en ganze Houhffe vo Régle, Gébott ound Verbott, was er muënd ound neud tèurffed, das 's schiër oummugli–ch isch, das si enand neud widerspràchtid, e dèèwààg, das chouhm en Jouhd sych nië schouldig ggmacht hàt. Natuurli, dië àinte zoucked t'Achsle, aber vili nàmed 's èrnscht ound wèrded von Euje Priëschter na daa drin verstèrcht. Dië cheumed e gspaltni Séél uber, ound t'Séél régiërt de Lyb, ound dèèwààg wèrded dië Luut chrank. Soo verstaa–n i, das si wider ggsound wèrded, wà me ne dië Lascht vom schlàchte Ggwusse nimmt.“ Nach ere chourze Pawse ergànzt er: „Aber es mouës àine scho es uberzuugends Ouhftràtte haa, zoum soo euppis glawbhaft cheune–n aabringe.“
Ych sàge: „ A dèm fèèlt's neud“. Ound ouf dië Erchlèèrig vom Tokter hy bégryff i pleutzli màngs. I dèm Zàmehang verstaa–n i jétz ouf ài Maal, waroum de Jissài euïs Junger am Sabat hàt lo Èère cheuje ound waroum èr imer wider a me Sabat Chranki gghàilt hàt. Syn Kampf gàge dië yschrànkige Ggsétz isch ébe scho aw en Kampf oum Ggsoundhàit gsy. Daa fass i–ch aw Mouët ound verzéle em Tokter Zakiris vo me beuhsen Erlàbnis, wo mer ouf my–re Floucht passiërt isch. Am Abhang vo dèm heuhche Gébirgszouhg Naftali gàg 's Jordan Taal, euppe–n i de Mitti zwusche Cèsaréa Filippi ound Bétsaïda choum i–ch a me Hoof verby ound triff déét en Pouhr wo mer békannt voorchounnt. Es isch de Vatter vo me–n épiléptische Bouëb, wo myn Màischter gghàilt hàt. 6 Ych freuï mi–ch ound hoffe, i wèrdi frundtli–ch als Gascht ouhfggnaa, aber ganz im Gàgetàil – dèè Maa verflouëcht myn Màischter ound mych, gghéit mer Stài naa ound ych gheuhre–n im fourtràne na ous em Dourenand vo syne Worte; chourz nach de Hàilig (er sàit natuurli–ch euppis im Sinn vo Pschiss), chourz nach em Éxorzismouss héig me de Bouëb méé fréi lawffe laa, ound doo séig er vom ounràine Gàischt ist Fuur zéért worde–n ound oumchoo. „Myn àinzige Soon hànd yr ouf em Ggwusse !“ teuhnt mer sider imer wider dour de Chopf. Daas verzéll i dèm Tokter Zakiris ound dèè erchléért mer mit déne Worte:
„ Es isch ébe soo. Ych ha ja z'Aléxandréja stoudiërt ound ha fréje Zouëgang zou dère groosse Bibliotéék gghaa, wo vor euppe druuhoundert Jaare ggrundet worde–n isch, ound wo dië Hippokraatische Schrifte uber médizynischi Thééme ouhfbéwaart wèrded. Dië Schrifte sind vo verschidne–n Èèrzte gschribe worde, tàils scho vor, tàils aw nach de Grundig vo de Bibliotéék. Ound dië Erchànntnis sind neud euppe veraltet, im Gàgetàil, bis hut hànd si sych i de–r èèrztliche Praxis pounkto Théory, Diagnoose, Prognoose ound Thèrapy zoum greuhschte Tàil béwèèrt. Ous déne Schrifte–n intràssiëred i dèm Fall, wo dou prichtisch psounders folgendi Tàggscht. Vor nèuhchzouë sibehoundert Jaare scho entdéckt de–r Alkmaion vo Kroton, das sàmtlichi Sinnesvermeuge wië gséé, gheuhre, taschte, schmeucke, en Gouh gspuure–n ound tànke, das ali sàchs Sinn irgendwië mit em Hirni zàmehanged. Ound dèè béruëmt Hippokratés béschrybt dànn, daas sind aw scho druuhoundert Jaar hèèr, dië Chranket Épilépsy 7. De Chranki verluurt t'Spraach ound p'Psinig, t'Hànd wèrded chraftloos ound verchrampfed sych, mit de Fuësse schlaat de Pazjànt oum sych, t'Awge vertruled sych ound zoucked, t'Zàà schleund oufenand ound zoum Mouhl ouse chounnt Schouhm, ound màngmaal gaat de Stouël ggwaltsam ap. Dèrig Sumptoom tràtted bin àinte nou ràchts, bin andere nou linggs ound màngmaal aw bàidsytig ouhf. Ali dië Sumptoom hàt de Hippokratés béschribe ound vili Èèrzt, aw ych sàlber, cha 's pstèuhtige.“
Ych erwidere–n em Tokter, dèè Chranki, wo–n ych gséé ha, dèè séig doch vo me Dèèmon umezéért worde, bald is Wasser, bald is Fuur, aber èr wott wusse, eub ych daas sàlber gséé héig. Natuurli hani 's vom Pazjànt sym Vatter ggwusst. Dèè Pourscht hani lédiglich ggséé am Bode ligge, zoucke mit Hànde-n ound Fuësse. I bin aber aw neud tiràkt bynem zouë gstande. Daa sàit myn Gaschtgèber:
„Jaa wàisch, myr gstoudiërte Griëchische–n Èèrzt muënd ébe–n éxakt béobachte. Ound nou was mer sàlber ggséé, ggheuhrt, ggschmeuckt ound tdaschtet hànd, git is e Diagnoose. Z'alleréérscht zàigt dèè Fall vom épiléptische Bouëb, wië wichtig e Katamnéése–n isch. Me mouës imer en Pazjànt nach ere Hàilig béglàite, bis me sicher isch, das g'Gsoundhàit aw hébet ound neud nou fur de Momànt entstande–n isch.“
Ych widerspriche: „Wànn en Dèèmon ous em Màntsch ouhsggfaare–n isch, so souëcht er vergàbis en Raschtplatz bis er wider in glyche Màntsch zrougg ydringt, grad will dèè jétz souhber isch, huuffig na mit sibe–n andere Gàischter 8.“ De Tokter Zakiris wider wott vili Màntsche kàne mit gspàssige–n, ounggwonte Steuhrige vo Ggmuët ound Tànke, ooni erkànnbaare Ground. T'Idéé, dië Chranket chèèm vo Gèutter ound Dèmoone séig zéérscht vo Zawberer, Éxorzischte, Bàttler ound Schwindler ouhsgghéckt worde, wo sàlber neud dië neuhtige médizynische Kànntnis hànd ound dànn allerhand harmlooses Zuug verbuuted oder souscht noutzloosi Kouhre veroorned 9.Zou mym Fall màint er.
„Wànn denaa en Chranke, psounders en Bouëb, grad a me Wasser oder a me Fuur isch, wànn er en Aafall erlydet, so wirsch bégryffe, das er i sym psinigsloose Zouëstand ring cha–n i me Fuur bràne oder i me Wasser vertrinke. Fur daas brouhchts doch kàn Dèèmon.“
Fur de Éhoudi sind dië médizynische–n Erchlèèrige–n e groossi Enttuuschig. Syn Glawbe, das Gott hinder em Jissài gstande séig ound dië Wounder vollbraacht héig, wycht em Zwyfel. Mit dèm wott er syni Landsluut, wo–n àinewààg ousicher worde sind, neud bélaschte, ound so verzéllt er wyter: