Jissài Bén Joussouff, Kapitel 7, zwàite Tàil
Nachdèm em Éhoudi syni dréi Enttuuschige obsi choo sind ound er sych vo dèrige Féssle wider ggleuhst ound sys Ggmuët mit Liëbi erfullt hàt, straalet de Judisché Bouddischt en Momànt nach àinere Richtig, nach ere zwàite Richtig, nach de dritte, de viërte Richtig ound drouhf nach oufe–n ound nach abe, roundoume straalet er mit eme Ggmuët vole Liëbi, bévor er dèèwààg wyter rédt:
„Jétz aber, ound aw dank Euï, jétz han i mer màngs neuï uberlàit ound ha's vo me–n andere Standpounkt hèèr aagglouëget. Glawbe, Liëbi, Hoffnig, daas isch em Jissài zàntral gsy. Èr isch en béduutende Maa gsy, en groosse Léérer, ound er hàt es màchtigs Byspyl ggèè, mych tounkt's, es ubermàchtigs, es ubermànschlis Byspyl. Syni Léér isch in ere Wàlt vo Blouët ound Trèène–n entstande, ound si hàt Blouët ound Trèène pbraacht. Daa i Kakanaya léér i–ch en anderi Léér kàne, e Léér wo–n im Aafang wool touët, wo–n i de Mitti wool touët ound wo–n am Àndi wool touët. Soo wénigschtes sàged's daa ali. Ound si sàged aw nië: ”noume daas isch richtig, 's ander isch làtz”, sondern si probiëred ousefinde, waas richtig isch ound waas làtz, ound si sàged aw: ”ales wandlet sych, ales ànderet sych”. Soo sàg aw ych neud, dië Léér daa isch bésser als dië vom Jissài.“
„Aber“ ounderbricht de–r Ésra: „waas brouhchsch dou e Léér ? Dou gheuhrsch doch zum ouhserwèèlte Volch, Euïs sind doch scho ali Gébott offebaart worde, dië langed zoum euïses Làbe régle !“
Em Gàischtliche syn Awtoritèère–n Ywand steuhrt jétz de Bénjamyn. Dèè Pourscht isch a dèm Taag neud gouët im Stroumpf. Èr isch ouf de lange Wanderig de–r Osra as Hèrz ggwachse gsy, ound sy wider isch dèm Wàisebouëb wië–n e liëbi Groossmouëtter worde. Sit irem Ablàbe schrécked en wider Alptreuïm zoum Schlaaff ouhs, Treuïm, wo wildi Reuhmer ouf en loos cheumed, Treuïm, wo–n er wéérloos mouës zouëéouëge, wië si Màntsche blouëtig zàmeschleund. „Ésra ! Ruëft er jétz, schiër bruëlet er: „Wië chasch aw na dèèwààg réde ? Woo isch dànn euïses Volch, woo isch euïse Tàmpel, waas isch ous Jérousalém worde ?“
„Naach wië voor“ de–r Ésra, „ ischs aw myr es Rèètsel, wië dië himmlischi Voorsééïg, wië–n ouhsggràchnet euïse H…, de G… vo Israél, wië dèè dië Kataschtrooffe zouëlaa hàt, waas àcht ihnn béwoge héb … woo t'Schould liggi fur das … i cha 's gaar neud sàge. Àin Gédanke dràngt sych aber imer méé in Vorderground: es isch e Pruëffig. E Pruëffig, ound myr hànd versàit. Jaa, 's isch choo wië 's staat i de Schrift, ound myr hànd neud ggloset: ”En Adler sturzt sych ouf em H… sys Houhs, will si myn Bound ubertràtte–n ound wider myni Wysig gfràvlet hànd … Wind sèèëd si ound èrnted Stourm, mach i–ch ene na so vili Voorschrifte, si achted drouhf als chèèmted 's vo me Frèumde … t'Altèuhr brouhched si blos zoum sundige … soo schick i halt Fuur i t'Stédt vo Israél, fur das 's syni Palàscht ouhffràssi ! Wàg ire verrouëchte Taate wott i si zou mym Houhs ousetrybe … ires Hèrz isch faltsch, droum muënd si buësse … t'Altèuhr muënd verbràche, t'Mulistài verbreuckle … Dorne–n ound Dischtle wachsed ouf ire–n Altèuhre 1.” – Jaa, soo staat's, hétte mer nou ggloset !“
„Dèm Gott ggschéét's ganz ràcht“ mouhlet mit hàssiger Stimm de Bénjamyn: „wànn em ali devoolawffed, waroum schickt er e dèèwààg broutaali Pruëffig, àini wo–n i sym àigene Land niëmer méé cha blybe !“
Em Ésra verschlaat's de Schnouhf, sys Zittere bringt de Spitz vo sym wysse Baart in es fantastisches Wippe–n ound sys Gsicht lawfft violétt aa wië–n e Pflouhme. De Symon mag so Ouhfrégige, so Ounoornig neud verboutze, er wott em Bénjamyn àini schmiëre, aber t'Myrta hébt em de–r Aarm ouhf ound de–r Éhoudi ruëfft: „siged doch à nétt mitenand ound mached kàn Ouhflawff, waas tànked à dië Mèunch daa vo–n euïs.“ Droufabe nimmt t'Myrta de Bénjamyn i t'Èèrm, flismet em euppis is Oor ound schickt en, sych zoum Ésra go entschouldige. De Pourscht chnuunlet vor em abe, ihmm héig's t'Sicherig dourepbrànnt, ound Symon ound Éhoudi muuënd sych oum de–r Ésra, er séll's doch neud so èèrnscht nèè. Wo sych dèè wider fasst, nimmt de–r Éhoudi de Fade wider ouhf:
„Liëbi Landsluut ous em hàilige Land, isch daas neud e glucklichi Fuëgig, wo–n euï soo wyt daa ane verschlage hàt, das ych na àimaal tèurff i mynere–n alte Spraach mit euï réde. I déne Gschprèuhch hànd yr mi dezouë pbraacht, mych ouf myni Vergangehàit z'psine ound hànd mer gghoulffe, ales namaal mit neuje–n Awge–n aalouëge. Daas isch fur mych e Bérycherig ound fur dië tank i–ch euï. I ha vorig e chli lang ggrédt ound wàiss neud, eub i–ch euï gglangwylet ha. I ha's aber muëse sàge, ound will er so gédouldig zouëggloset hànd, hàts mer ggwoolet. Grad daas, wo–n yr mer prichtet hànd, zàiget mer aber aw wider, wië doch Gyr, Hass ound Irrsinn nuut wéder Lyde bringed, àim àifach fur langi Zyt is Lyde fuëred, prèzys wië's dië Léér daa sàit. – Jétz isch fur mych t'Zyt choo zoum tanke sàge. Yr gsénd mi nàmli hut zoum létschte Maal. Ych gaa–n i t'Àinsamkàit, souëche–n en stile–n Oort apsyts vo de Màntsche–n ound verbringe de Réscht vo mym Làbe mit gàischtige–n Uëbige, mit Méditazjon ounderwàggs zour Uberwindig vom Lyde. Ych tanke–n euï namaal fur ales Gouëte, wo–n er mer pbraacht hànd. Wà–mer hut ousenand geund, so isch es myn Apschyd.“
Es git e Stili, 's wàiss niëmer, waas sàge, bis de Symon syni Hàmige, vo sych sàlber go réde, uberwindet, ound er em Éhoudi tanket:
„Dyr, Éhoudi, mouëni na àxtra tanke fur was Dou vo mym Bruëder verzéllt hàsch. Ych gséé–n en jétz mit andere–n Awge, oder ? Das er en Proféét worde–n isch, neudwaar, daas bégryff i dank Dyr. Ound vilicht hani deby aw uber mych sàlber euppis ggléért. – Euppis isch mer na in Sinn choo, Erinerige–n an Ègupte, wo–n i neud wàiss, sind s' myni àigne oder hàt me mer si verzéllt. Nàmli soo: Bi–n euïs dehàime–n isch es éébigs Ggchifel gsy, nài, àigetli neud éébig, ééner blos màngmaal ound gly wider – jétz chounnt's mer vor t'Awge, ountuutli blos. I dèm Ègupte–n isch ébe amig vor em Stryt en àigenaartige Psouëch verbychoo. En groosse Maa mit eme lange, wysse Baart ound Schlèuhffelocke–n ound louhter, tuufer Stimm. Ych han en ééner ggfuurcht, i bi nàmli doo na chly gsy, neudwaar. Deby chounnt er neud wàg myr, wàg em Jissài. P'Mame mag dèè Psouëcher neud verboutze, de Bappe hàt en glawb aw neud gèèrn, aber … ahaa, er hàt en glawb muëse–n inelaa. Es isch ubrigens en Jouhd gsy, wo mer souscht ééner mit Ègupter verchéért hànd, Naachbere–n ound Luut vom Bow halt, oder ? Dèè Maa isch stàndig ouzfride, wàg em Jissài, neud wàge myr. Irgend euppis hétt er séle … Gébott yhalte, bésser léére, Ouhfgabe mache, wàiss ych waas. Jédefalls, wànn er wider ggange–n isch, wàffelet p'Mame: „was mouësch en aw imer inelaa; mach àntli–maal Schlouss mit dèm; daas nutzt doch nuut, de Jissài gheuhrt euïs ound neud déne Zéloote !“ Irgend euppe soo glawb i. De Bappe broummlet zéérscht e chli hàssig, vilicht i dèm Sinn, ihmm passi daas Schrifteléére tànk aw neud … soo gèèb's kàn ràchte Zimermaa ous em … aber èr cheuni dèè doch neud àifach ousegghéje; soo èènli bis 's en verjagt: „nou wàge Dyr hàmer dèè Sàich !“ Daas vertràit dànn t'Mame–n aber gaar neuhd, sofort isch si a de Técki, neudwaar, ound de Bappe blybt ere nuut schouldig. Gspàssig, das mer daas wider in Sinn choo isch 2. “
Es àigenaartigs Schwyge gits, bis de–r Ésra sych ruuschperet: „Myr hànd i de létschte feuïf, jaa bald sàchs Jaare sit dère Himmlische Straaff àifach e soo dethèèrgglàbt, àifach wië's béquèèm gsy isch. Myr hànd euïses Woolbéfinde, euïsi Ggsoundhàit ound euïses Làbe–n uber t'Réligjon, uber g'Gébott gstéllt. Myr hànd ggsundiget. Myr isch nië ràcht wool gsy deby, i gibe 's zouë. Ound jétz isch mer's uberhawpt nume wool i dère–n ounfrome Làbtig. Myr fèèlt euppis ooni dië Gébott, ooni dië voorgschribne Ritouaal, jaa, dèèwààg lèèr fuul i mi hàimetloos. Wië chan i's bésser mache ? t'Leuhsig mouë–n ych i de hàilige Schrifte finde. Droum sàg ych jétz euï: vo hut aa wàsch i mi nach Voorschrift jéde Morge nach em Ouhfstaa, myn Taag gheuhrt ouhsschliëssli de hàilige Schrifte (zoum Gluck hani dië cheune rétte), wànn i mit ere Fraw réde, louëg i–ch ouf t'Syte, i–ch isse nuut, i wussti dànn, es isch kooscher, a me Sabatt ruër i kàn Finger … yr wussed ja. Dië wo wànd mitmache sind willkoumm. Mitenand grunde mer daa en Tàil Israél ound hoffed ouf t' Hulff vom Allmàchtige.“
Ouf daas Aagébott abe mouë me zéérscht naatànke. Grad de Symon hàt nàmli aw voor, euppis z'sàge–n ound broucht jétz e chourzi Pawse zoum uberlége, wië–n er 's séll aabringe:
„Fascht hétt i vo Dyr so euppis erwaartet“ faat er jétz aber aa. „Bisch ja neud oumesouscht im Heuhche Priëschter–Raat gsy. Ound e Spitze gàge mych hani scho ouseggheuhrt, bi's doch ych gsy ouf euïser lange Wanderig, ych bi dèè wo 's Làbe–n uber g'Gébott stéllt, neudwaar. Ych bi halt kàn Gschtoudiërte, oder ? Myn Bruëder, de Jissài, dèè hàt t'Schrifte kànnt, ound wië. Ych bi noume–n en Handwèrcher. Aber 's Làbe, neudwaar, daas Làbe kàn i. Daa sàged 's es zwaar anderscht, aber es stimmt halt doch: jéde hàt nou àis Làbe. – À was sàgi à ? Àigetli hani neud daas wéle sàge. Wië Dou dys Làbe–n i de Frèundi yrichtisch, isch dyni Sach, Ésra. Ych fur mych ha–n en Poschte ggfounde–n ouf em Bow. Dië Luut daa mached zwaar màngs andersch–t als euïseràis, aber si sind aw offe, s' intràssjert's, wië me–n i Galilèèaa schaffet. Vom Bappe hèèr han i ja aw Reuhmischi ound Èguptischi Tèchnike ggléért, oder ? Myr passt's daa.“
Nài, soo findt er de Rank neuhd, ound droum sétzt er neuï aa: „Ound dànn, àigetli hani ja nou daas wéle sàge, ych ha–n ouf euïsre lange Ràis euïsi Myrta als e vernumftigi, bodestàndigi Fraw kàne ggléért ound als e wèèrschafti Pèrson schètze ggléért, àini wo cha–n aapacke wo's neuhtig isch, ound àini, gàll Myrteli, àini wo–n i chan ouhs–choo mit ere. Myr wànd is zàmetouë ound huraate. Chind erwaarte mer èumel kàni, aber en ggmàinsame Làbesaabig wuur is na passe.“
T'Myrta irersyts hàt scho lang uberlàit, wië si cheuni de Réscht vom Làbesaabig yrichte, nametli wott si neud àinsam muëse verràble. Das t'Osra vor ire muës gaa, isch ere scho lènger klaar gsy, ound dèè Symon, déé wo fruëner sàlbstàndig e Bowzimeréi ggfuërt hàt, ihnn hàt si stàndig e chli im Awg gghaa, hàt en béobachtet ound ggfounde, dèè séig kàn Làide. Soo hànd dànn dië bàide–n allerhand bésproche gghaa ound sind si àinig worde. Zoum Zàiche vo–n irem Yverstàndnis git t'Myrta em Symon jétz aw en Chouss. Ouf daas abe bringed ali Gluckwunsch ouhs, me–n oumaarmt ound chusst. Drouhf rédt namaal de Symon:
„Myr sind ja daa nou provisoorisch i de Pilger–Hèrberig ounderchoo. Oum es àiges Hài ha mi droum àinewààg oumgglouëget, ound natuurli mit de Myrta zàme. Daas hàisst, mit es paar liëbe Tuppe vom Bow hàmer zàme–n e Hutte–n ouhfgstéllt. Nuut feuïdaals, euppis àifachs. Ound p'Myrta ound ych sind uberàis choo … aber sàg Dou's, Myrteli, Liëbs“
Dië laat si neud lang bitte: „Es hàt Platz fur méé wéder euïs bàidi, ound es wuur is freuje, wànn yr Ràisékameraade wuured by–n is yzië. Soo cheunnte mer doch euïsi Spraach wyter mitenand schwàtze. Wië hàsch es, Ésra ? “
„Wànn er de Mouët hànd, mit myr altem Buëcherwourm ounder àim Dach z'làbe“ tanket de–r Ésra, so nim i daas Aagébott séér gèrn aa. Waas miëch i–ch aw daa ganz elàige ? Euïse Glawbe–n isch ja bi déne Pilger daa neud ggfrèuhget.“
„Daas freuït mi“ t'Myrta: „Dou chasch euïs dànn aalàite, das mer dië alte Bruuch richtig fyred nach euïsere hàilige Tradizjon, aw de–r Ouhszouhg ous Ègupte, 's hàichoo in euïses ggloobte Land.“
„Jaa“, findt de Gàischtliché neud ooni Stolz: „jétz mit ere neuje Béduutig.“
Fur t'Myrta wèèr aber es joungs Blouët psounders willkoumm: „Ound wië hàsch dou's , Bénjamyn ? Chounsch aw zouë–n is ?“
Dèè lèènt ap: „Ych danke–n euï bééde vo Hèrze, aber siged mer neud beuhs. Wië de–r Éhoudi nimm aw ych myn Apschyd. Ych bi na en jounge Maa, 's Làbe lyt vor myr. Euï verdank i, das i wàiss, wië me cha dour frèundi Lànder ràise. Ouf euïser Faart hani màngs Neuïs kàne ggléért, ound daas hàt mi gglouschtig ggmacht nach wytere Ràise. Es buutet si jétz e Gglàgehàit; i cha mi–ch eme Pilgergruppli aaschluusse. Dië sàged: „I de Huusere–n isch es wië–n i me Chéfi, i me Dràckwinkel, aber p'Pilgerschaft isch de fréjé Himelsrouhm. 3“ Hoffetli bringt mi dië Pilgerfaart ouf neuji Gédanke. Daas wott i jétz ouhsprobiëre.“
Daas wider isch wië–n e chalti Touschi fur de Ésra. Er tadlet: „Daas hétt i neud vo dyr erwaartet, Bénjamyn, wo–n ych dych doch jétz i dyne réligjeuhse Pflichte–n ounderwyse. Bi déne Pilger ggraatisch ganz ggwuss in e Gséllscheft, wo t' euïsi Gébott neud chasch yhébe.“
Grad ébe nach dèm Toon hàt de Pourscht kài Séénsoucht: „Sàb gséé–n i ja dànn. Jédefalls git's bi déne Indische Pilger dèrig, wo sych na vill stràngeri Plaage–n ouhferlégged als Dyni Wàschige, Dièètvoorschrifte ound Sabatverbot. Ounder de Pilger git's hèrti Siëche, me nànnt si Sàlbschtplaager, wië ”stàndig Steundligi” wo langi Zyte wéder hocked na ligged, ”Dorneliger” wo nou–r ouf Dorneranke hèreligged, ”Allandertaagàsser” wo nou jéde zwàité Taag euppis àssed, ”Alldrittetaagàsser” ound sogaar ”Douhrfaschter” wo–n e Zyt lang uberhawpt nuut zou sych nàmed, ound wàiss ych na waas furig. Aber daas isch ja gaar neud mys Zyl. Ych wott euppis vo de Wàlt gséé, vilicht triff i ja emaal en Aarzt wo mi–ch i t'Léér nimmt, oder i bégàgne–n ere hubsche–n Inderi wo zou myr passt ? Jédefalls nimmt's mi wounder, wië's wyter gaat mit myr. Sicher isch, euïsi Hàimet lockt mi neuhd, euïses Volch isch vertribe vo déét, Jérousalém sàlber isch en Stàihouhffe wo sych giftigi Schlange–n ound Skorpjoone–n am Blouët von euïse Toote mèschted, ound ouf Verhàissige vo–n euïsem Gott waarte, Ésra, nimm's mer neud ubel, daas isch mer vergange. Ych làb jétz daa, ound daa schlaa–n i mi doure. Euï allne tank i fur ales Liëbe, wo–n er mer tdaa hànd ound weuïsche–n euï ales Gouëte.
Mit dèrige–n ound èènli frundtliche Worte gaat me–n ousenand, jédes ouf sym Pfaad dour Indje, wyt wègg vom zersteuhrte–n Israél.