Maassestaab
Es Gsprèuhch vom Hàini Habicht, Xaver Pèrthé, Reubi Raab ound Chàschpi Cheuïzli.
Hàini Habicht: Jétz isch dië Maasse–Wanderigs–Inizjatyve glych aaggnaa ! Daa hàmer de Dràck ! T'Stoudànte tèurffed nume–n i t'EU, Mit de Forschigszàmenarbet isch aw Éssig, ound wàiss waas ales na Oungouëts ouf euïsi Schwyz zouëchounnt.
Xaver Pèrthé: Entschàidendi Politiker vo–r EU erchlèèred ganz hèrt ound klaar, a de Pèrsoonefréizugigkàit gèèb's nuut z'ruttle, ound mit Kontingànt séig e Pèrsoonefréizugigkàit ouhsgschlosse.
H.H.: Daas isch scho e Kataschtrooffe !
Reubi Raab: Yr tuënd jétz ouhfggrégt ! Hébed doch neud e so Angscht, t'Schwyz hàt sàlber aw Trumpf, wànn si dië nou wott ouhsspile. Imerhy isch ja de Boundesprèsidànt z' Bèrlyn scho ouf Intràsse gstoosse, ound Frankrych mèrkt dànn scho na, was daas Land cheunnti verluure. Jétz séll me doch emaal zéérscht abwaarte, was de Boundesraat fur Voorschlèuhg ouhs–schaffet.
X.P. Imerhy hàt p'Fraw Boundesrèuhti Somma Rouga scho muëse–n erchlèère, das es Fréizugigkàitsapkome mit Kroaazje neud mugli séig, ound ouf daas hy hàt t'EU prompt réagiërt.
H.H.: De Boundesraat cha voorschlaa, was er wott, éntwéder tuënd em 's t'Inizjante douhr, oder er blitzt bi–r EU ap.
R.R.: Also, dië EU isch ja aw intràssjert a Zàmenarbet mit de Schwyz. Das dië im Aafang dèèwààg de Chopf mached isch tànk Verhandligstaktik. Es git ja schliëssli neud nou dië EU. Me séll jétz neud wië hupnotisiërt t'EU aastiëre, nài, grad jétz séll me Kontakt mit andere Lànder intànsiviëre, mit U.S.A., Israél ound Japan. Déét isch ubrigens acht Jaar Ànglisch i de Schouël obligatoorisch.
X.P.: Nou verlééred 's dië màischte, will si kài Uëbig hànd.
R.R.: Jàà ound Chyna, déét hàt's nàmli aw potànti Wusseschaft ound Handelsintràsse. Roussland, hàt ubrigens e langi Tradizjon mit Schwyzer Wusseschaftler ound Chunschtler.
Chàschpi Cheuïzli: Neud z'vergàsse Brasilje ound Suudkorééaa !
X.P.: I dèm Sinn lawffed scho sit àiniger Zyt Béstràbige; eub daas Apstimigsrésoultaat sych déét doure hulffrych ouhswurki isch z'bézwyfle.
H.H.: Es isch scho schawrig ggfouxig, das neud es paar Prozànt méé „Nài“ gstimmt hànd !
Ch.Ch.: Ych finde scho lang, e Verfassigsànderig sétt neud mit eme dèrig knappe Résoultaat douregaa. Jéde Chungelizuchterveràin ànderet syni Statoute blos mit eme zwàidrittels–Méér. Ound Verfassigsartikel stéled na vill ééener e Wàiche.
X.P.: Anderi Lànder sétzed aw heuhcheri Maass–stààb; zoum Byspyl z'Euhstrych brouhchts e Zwàidrittelsméérhàit im Parlamànt fur e Verfassigsànderig.
R.R.: Zwài Drittel. Daas wèèr ja e Bévoormoundig vom Volch. Schliëssli tèurff me t'Ràchtssicherhàit neud ggfèuhrde.
X.P.: Es isch zwaar richtig, das bi Inizjatyve zwài Drittel vill e z'heuhchi Hurde wèèred. Soo scho cheumed lang neud ali Volchsinizjatyve doure. Anderersyts sind dèrmaasse knappi Entschàide heuhchscht ounbéfridigend.
R.R.: Myr hànd imerhy scho 's Stàndéméér als Sicherhàit.
X.P.: Ébefalls richtig isch, das euïsi Voorfaare daas Stàndéméér als Sicherhàit pschlosse hànd. Nou hàt daas ounderdésse vill vo sym Ggwicht verloore. De Ground isch dië démograafisch Verànderig vo de Béveulcherigs–Strouktour als Folg vo–n erheuhter Mobilitèèt. Hut sind Gàgesàtz vo Stadt ound Land, Finanzwàse–n ound Tourismouss, aw komfàssjonéli Gàgesàtz diffouhs uber vili Kanteuhn gstreuït.
R.R.: Am Stàndéméér schytered àinewààg scho vill Inizjatyve ! Daa séll me 's neud na schwiriger mache, sousch blybt imer ales bim Alte.
Ch.Ch.: Aw t'Zwàitwonigsinizjatyve–n isch knapp aaggnaa worde, ound aw daa git's schlimi Naachtàil fur en groosse Tàil vom Volch.
X.P.: Dië starch Stimmbétàiligoung ound dië druu Promill Méérhàit passed zou–n ere starche Polarisiërig. Es schynt scho soo z'sy, jé éxtréémer p'Folge vo–n ere Voorlaag fur vili Stimmendi sind, déschto ééner chounnt's zou me knappe Résoultat bi heuhcher Bétàiligoung.
H.H.: Wà me tànkt, das jétz knapp t'Hélfti vo de Stimmburgerschaft ounderlàge–n isch. Daas isch doch àifach glych oungéràcht.
R.R.: Der ander Wààg wèèr 's fur méé wéder t'Hélfti oungéràcht.
Ch.Ch.: Mer muënd halt e bésseri Leuhsig souëche.
H.H.: Ow Chàschpi, Dou mit dyne–n Idééë.
Ch.Ch.: Hut chame soo viles mache mit Statischtik.
R.R.: Statischtik ??
Ch.Ch.: Klaar. Es git Métoode zoum ounderschàide, was Zouëfall isch ound was àcht, dh. wo éffàktyv wurkt. Wànn zoum Byschpyl es neuïs Médikamànt i me Verglych bésser apschnydt wéder es béwèèrts, mouë me wusse, eub de–r Ounderschyd àcht isch oder zouëfélig. Isch es blos em Zouëfall z'verdanke, so wirt daas neuje Médikamànt neud yggfuërt.
X.P.: Es handlet sych um rélatyv kompliziërti Béràchnige vo Vertrowwesgrànze mit de Vertàilig vo de Résoultat ouf pstimti Grouppe, i dèm Fall vo Pazjànte. Was im Vertrowesbérych drin isch, nànnt me signifikant, was ousserhalb lyt, en Zouëfallsbéfound. Die Vertrowwesgrànze cheund ubrigens starch schwanke jé nach oundersouëchtem Material.
R.R.: Gopf, bi Apstimige gaat's doch neud oum Zouëfall, daa gaats oum de Wile, oum was 's Volch wott ound neud wott. So statischtischi Trickli fuërtid blos zou Ràchtsousicherhàit.
H.H.: En Ounderschyd im Promillbérych, sogaar im nidere Prozàntbérych, entspricht èumel neud eme klaare Volchswile, sondern em Zouëfall. Dië Statischtik tounkt mi–ch aber vill z'kompliziërt.
Ch.Ch.: Ébe, was Zouëfall isch ound waas neud, daas entschàidet me mit Statischtik. Dië mouës sàge, wië me p'Vertrowwesgrànze ouhsràchnet, ound p'Politik mouës entschàide, wië heuhch me t'Hurde wott haa.
R.R.: Daas wèèr mer dànn de Neuïscht ! Soo euppis gits doch niëne.
X.P.: De Versouëch wèèr neuï, haha, innovatyv. I dèm Sinn gaat t'Schwyz ja neud oungèrn neuji Wààg. Alerdings brouhchti's fur soo euppis e Verfassigsànderig. Ound vorane muëssti p'Politik de Maasstaab sétze.
Ch.Ch.: Natuurli, myr muënd na màngi Apstimige–n erlàbe, wo schiër t'Hélfti vom Volch nachane wuëtig isch ouf dië Hélfti, wo–n es Birebitzeli greuhsser isch.