10/2 Ramft 1478
Dië zwéé Diplomaate ryted ouf Landame’s Ross wyter dourouhf ound dànn dour de Wald vo ouhralte Beuïm vole Moos ound Flàchte uberquèèred s’ daas tuuffe Tobel vo de wilde Màlchaa ouf t’Wéschtsyte–n ubere. Dère Schloucht naa geund s’, bis s’ zwusche heuhche Félse–n e Kapàll gsénd. A dère–n aapbowt chlàbt en zwàisteuckige Holzbow. „Daa simer“ sàit de Péter Tamme zou sym Kameraad Péter vo Mégge. Verousse–n isch grad en Gàischtliche am Schnééschouhfle. Im Ramft amtet nàmli na wàret eme sabbatical year mit Béwiligoung vom Louzèrner Raat vom 21.Mài 1477 de Johann Schnyder, Chilchhèrr vo Horw, als Kaplaan vo dére Kapàll, wo de hàilige Maria Magdalééna ggwéit isch. Dië zwéé binded t’Ross an en Bawm, bégruëssed ire Landsmaa, ound geund mit em i g’Kapàll. Déét fallt ne–n en goldige Màss–chélch ouhf mit de Wappe vo Euhschtrych ound Tirol ound de Jaarzaal 1473. De Kaplaan erchlèèrt, dèè Pokaal héig de Brouëder Chlaws als Gschànk vom Èrzhèrzoog Sigmound uberchoo zour Zyt, wo sych Obwalde gstreuïbt hàt gàg t’Àinigoung mit em Èrbfind Hapsbourg vor em Chriëg mit Bourgound. „Scho verouckt“ régt si de Tamme–n ouhf, „uberaal hy schànked dië groosse Hère–n efàng, sogaar em Brouëder Chlaws, wo doch soo éifach làbt.“ „Dië hàilig Maria Magdalééna“ làchlet de Kaplaan Schnyder, wirt èumel neud abhàngig vo me wàltliche Furscht.“ Stolz zàigt de Kaplaan syne nooble Géscht aw en Ouhrkound vom 18.April 1470 mit em Sigel vo 16 Reuhmische Kardinèuhl. Daas Pèrgamànt ous de Zyt vom Paapscht Pawl II ggwèèrt 100 Tààg Ablass jedem, wo dië hiësig Kapàll psouëcht ound reuïmuëtig biëchtet, ound zwaar an àim vo déne feuïf Fyrtige (Mariæ Himelfaart, Chruuz–Erheuhchig, Magdalééne–Taag ound Kapàllwéi), ébefalls fur jédi Spànd zou Gounschte vo dère Kapàll. E wyteri Ouhrkound vom 18.Oktoober 1470 vom Konschtanzer Bischoff Hàiri vo Bràitlandebèrg gwèèrt druberouhs fur dië glyche frome Wèrch 10 Tààg Ablass fur teuhdlichi Sunde ound es ganzes Jaar Ablass fur lèèsslichi. Ouf daas hy list de Kaplaan ouf Wounsch vo de bééde Hère–n e Màss. Daa gaat daas Fàischterli hine–n a de Kapàll ouhf, ound de Brouëder Chlaws wont dère hàilige Handlig still by. Drouhf buutet er de–n Aawàsende mit mànnlicher Stimm syn samfte, béschàidene Willkoumm: „Syged ggruësst i Gott, yr allerliëbschte Vàttere–n ound Bruëdere. Fur waas sind yr soo wyt hèèr choo i dië verborgeni Wildtnis ? Zoum mych arme Sunder spràche ? Ych fuurche, yr fèènded nuut wo ’s si dewèrt wèèr fur dèrig noobli Luut.“ Nach eme frundtliche Protàscht vom Pééter vo Mégge chounnt de–r Érémit vom obere Stock abe–n ound dèè oordli groossé Maa erschynt vor em Ygang zour Kapàll. Er isch ouhsgsproche mager, tràit e grawi Choutte tiràkt ouf em Lyb, isch baarfis ound ooni Chopfbédéckig. En ounggstrèèlte Tschouderheujel vo schwaarze, scho starch grawe Locke ound en touhmelange spitze Baart oumraamed syni wàtterbrouhni, rounzligi Houht, ous dère dië wysse Zàà ound t’Awge–n ouseluuchted, ound t’Nase maassvoll ousestaat. Er git ne t’Hand, si isch chalt, ound ladt si y: „Cheumed ubere–n i t’Wèrmi.“ I de kaale, ounmeubliërte Zàle mit de bàide chlyne Fàischterli isch es jétz im hèrte Winter grad lawwaarm. Me hockt ouf de chalt Bode–n ap, de fromm Brouëder erkoundiget sych, wië ’s sym Psouëch gèung, wië ire Familje ound frèuhget jédem àinzelne Mitglyd naa. Drouhf làit em de Pééter Tamme dië aktouéll Sitouazjon wàg em Bourgràcht daar, ound waas im Zàmehang demit staat. De–r Àisidler zàigt sych séér trouhrig uber t’Zouënaam vo de Ràisleuïfferéi ound vom Pangsjoonewàse. Er gséét als Folge vo de Bourgounderchriëg ound vom Syg vo de–n Àiggénosse groossi Konséquànze verouhs fur Euïroopa ound inerhalb vo–r Àiggénosseschaft, ound warnt vor de Folge vo Habgyr, vor de Ggfaar fur Abhàngigkàit vo freunde Hère, aber aw vor Zwytracht ound Treuïloosi. Wàge dèm Ràisleuïfferwàse, wàg déne Pangsjoone, erchlèèrt er, verluuri me schliëssli syni Fréihàit. Wànn de Schwyzer syni Fréihàit verluuri, so muës er em Beuhse verfale. Z’alleréérscht aber muësi me–n ébe ’s Himelrych souëche. Jédi Partéi muës’ im Gédànke–n a Chrischtouss ouf de Gàgner lose–n ound syni Bédurffniss verstaa, ound dànn sych uberlégge, ouf waas èr sàlber z’verzichte héig. Soo èènli rédt de–r Érémit. Er bétoont aw, im Lawff vom létschte Jaarhoundert séiged dië acht Oort zàmeggwachse: „Waroum hànd yr ane zwàjeviërzg mit Zuri gchriëget ? Waroum hànd er ggmàini Hèrschafte ? Waroum hànd er mitenand de Bourgounder bésygt ? Will er wussed, das er oufenand aaggwise sind, will er wussed, das er àis Land sind, das yr euji Fréihàite hànd, wië neud grad Veulcher roundoume.“ Zoum Schlouss frèuhgt en de Pééter vo Mégge nach ere chourze Bootschaft a dië versammlete Hère–n i Bèrn, ound de Brouëder Chlaws git de Raat, t’Àiggénosse séled ouf Gàlt vo freumde Hère verzichte, treuï ound àinig zou ire Lànder ound ire Fréihàite louëge–n ound fromm de Ggràchtigkàit aahange.
Zuri, 1480
Toot isch de René vo Anjou, de Louis de–r élft èrbt si Provence,
Z’Màiland de Moro verbannt – p’Bona, t’Régàntin vom Gian.
’S landet z’Otranto de Turgg, ound Sixtouss de Viërt nimmmt syn Bann
zrougg vom Lorànzo z’Florànz – Rèècher am tuckische Mord,
rWèrch vo de Pazzi mit Wusse–n ound Wile vom Sixtouss em Paapscht.
Groosses entstaat jétz z’Florànz – Vinci, sig stolz ouf dyn Soon.
Lang isch de Winter ound chalt, schiër all Ààsche–n ound Èrle sind gschlage,
Brànnholz isch tuur, ound scho gly – schuttet’s,’s isch alls uberschwàmmt.
Daas Maal staat de Spàckàsser vor em Sant–Maartyns–Chleuhschterli ouf em Zuribèrg, wo grad Chilbi isch, ound en Houhffe Luut vo Stadt ound Land zàmecheumed. Daa prichtet en Pilger ous em Sanggaler Rytaal, èr héig muëse bis nach Zuri abe–n ouf de Mèèrt go–n e Chouë verchawffe, will niëmer–t ounderwàggs voorigs Gàlt héig
„Zwaar isch t’Erliëchterig grooss“ verzéllt er, „wo nach em lange Winter 1479–80 àntli–ch es Tawvàtter Àcher ound Wise vom Schnéé béfréit ound t’Opschtbeuïm sych entschluussed, zoum iri Chnoschpe–n ouhftouë ound de Blouëscht en freuhliche Hèrbscht verspricht .Es isch aw heuhchschti Zyt worde, das me ’s Vèè wider cha–n i t’Wàlder trybe, ound das dië aarme Luut, nachdèm si scho lang dië létschte Tanezàpfe verbrànnt hànd, t’Nacht douhr wider warm ggnouëg ubercheumed zoum schlaaffe. De Ry wachst màchtig aa, séigs vom Thomaséé hèèr, séigs vo Hinderry obenabe, ound mit all syne Zouëfluss, hàissid s’ jétz Rein da Curnera, da Maighels, da Nalps, da Sumvitgs, hàissid s’ jétz Aua da Urlaun, da Val, da Val Giuv, da Mila, da Gierm oder Aua da Crusch, hàissid s’ aw Bach vom ussere Tàiltobel, Wyssbach, Schgràjendbach, Maséggbach, Tàllialpbach, Ràppjerbach oder wië–n imer souscht, de Ry verlaat syni ggwoundene ound verzwygte Mèander ound gaat go t’Awe trànke, aber méé wéder ggnouëg fur bis wyt is Jaar ië. T’Erliëchterig isch grooss, aber nou chourz. Wo–n jétz nàmli p’Beude vollgsoge sind wië–n en Schwoumm im Wasser, chounnt’s nàmli na cho ràgne, cho schutte–n ound cho strèèze. Praktisch dië ganz Taalbràiti vo Rychebach bis zoum Bodeséé béaasproucht dèè ggwaltig Stroom mit em Tawvasser ous déne–n ounerheuhrte Schnééhuuffe na vom dèm hèrte Winter hèèr, ound euïseràis mouës ouhswyche–n ouf Màjesèèsse–n ound Alpe. Aber dië Schutti wott nume hèure. Tràmel ound ganzi Beuïm rysst dèè wuëtig Ry mit, stawt sych an Brougge–n ound màngi bricht er ap, de Stroom uberschwàmmt was er verwutscht, sogaar sys àige Taal langet em nume. Er uberstygt t’Schwéle bi Sargans, trouckt t’Sééz ous irem Bétt, de Waleséé uberlawfft, aw de Touggemerséé, wo me scho ggmàint hàt, er verlandi.“
Wo–n euïses Puurli ous em Sarganserland i sym Poublikoum en Meunch entdéckt, hébet ’s dèm es trouckts Flouhgblatt hére–n ound erkoundiget sych, was daas béduuti. Drouhf erchlèèrt em dèè: „Fur daas Blatt hàt de Hans Waldme–n àxtra im Prédigerchlooschter e Trouckeréi yrichte laa. Dèè Waldme–n isch nàmli–ch als Gsandte bim Paapscht Sixtouss IV gsy go verhandle wàg Seuldnervertrèuhg, ound de Hàilig Vatter ertàilt de Stadt Zuri de glych Joubelablass wië dèè vo 1475 fur ali, wo–n als Pilger nachenand Groossmeuïschter, Wasserchile–n ound Frawmeuïschter psouëched. Yr wèrded aber chouhm cheune devoo profitiëre, so lang t’Limet so heuhch staat. Isch doch bi déne Uberschwàmige–n aw de Zuriséé uber t’Ouhfer ouhs gstige, sogaar ’s Hôtél Schwèrt staat ounder Wasser. Zouësàtzli bringt de Zurcher Gsandté synere Stadt ’s Prèsàntazjonsràcht fur ali Pfrouëndeverléjige hài ound na anderi Ràcht zoum Schade vo–n euïs Gàischtliche.