12/2: Houhs zoum Sitkouscht, 1482
Ounderdésse staat ouf de hindere Meuïschtergass am Égge zour Trittligass vor dèm palaschtaartige Bow zoum Sitkouscht en Chaschte vo me Maa, sàlber bount wië–n en Papagài, i de Ràchte–n e Hélébarde, am Gourt hanged Dolch ound Schwèrt, Èrmel ound Bàichlàid bis ounders Chnuu sind wyt ouhfpbawscht ound dour dië vile Schlitz im farbige Touëch luuchtet en wysse Stoff ouse–n ound àngi Strumpf bringed syni mouskouleuhse Wade zour Gàltig. E bràiti Chràmpe–n ounder eme Pousch Strouhssefàdere git Schatte–n ouf Awge–n ound Nase uber eme Schnawz, wo kuën ouf bééd Syte–n ousestaat. Dèè Wàchter empfangt dië erwaartete Psouëcher ound wyst si in obere Stock, wàret iri Béglàiter i de Diënschtestoube béwirtet wèrded.
Em Hans Waldme syni àngere Frund cheumed zoum Àsse. Es sind Hère–n i pràchtige, mit Pélz verziërte Làdermàntel ound waare–n Oungétuum vo Huët vole Fàdere. Im éérschte Stock bégruësst e stattlichi Daame dië Géscht, Spange–n ous Italjènischer Goldschmydarbet ound en bràite Gourt mit ziséliërte goldige Pbschlèèg hébed ires pràchtige Sideggwand vole Ruusche zàme, ound goldigi Schnale glànzed an ire Schouëne. Ouf de wouchtige Weulbig vo–n irem Bouhse lyt an ere Chétti ous goldige Ringe–n es Médaillon, en schwaarze–n Adler mit roote Bài ound Zounge–n ouf Goldground. Bim Hand gèè troucked dië Ring, wo mit Édelstài praktisch jéde Finger ziëred. P’Fraw Anna fuërt de Hàiri Schourter vo de Schiffluute–n ound de–r Ouëli Widmer, Zowfftmàischter vom Kàmbel, in en Rouhm, fàschtli–ch erluuchtet vo Fackle–n ound Chèrze. Bim Inechoo flackeret de Schy vom Louftzouhg ound laat de Schatte vo de glànzige Chèrzesteuck ound de Bàcher tanze–n ouf dèm massyve–n àichige Tisch, a dèm sych de Houhshèrr scho aaggrégt ounderhaltet mit em Burgermàischter, em Hàiri Reuïscht, ound mit Fraw Anna’s Soon, em Gérold Édlibach. De Hans Waldme uberraagt syni Gsprèuchspartner gouët oum zwoo Handbràite, syn màchtige Baart gaat em bis wyt ouf p’Brouscht abe. Er hàt en Làdertschoope–n aa mit eme bràite Pélzchraage. Dië zwéé neuje bédiëned sych ound nàmed en chrèftige Schlouck vom Wadtlànder Wysswy zou Éére vo déne, wo scho daa sind. Ouf Waldme’s Fraag: „Hànd er z’touë ? sàit de Widmer: „Méé wéder gouët, mer cheund ’s chouhm béwèltige“, ound de Schourter pstèuhtiget: „Wà mer nou ggnouëg Gséle fèènded ound Léérling.“ „’S isch doch uberaal ’s glych“ de chrèftig Bass vom Waldme, „T’Jouged wott nou na go ràislawffe–n ound de Stadt fèèled Arbets–chréft.“ Daa bringt p’Fraw Anna de Hans Biëgger ine, en Wàber ound Zweulfer 12 vo de Waag, wo–n aw z’Stans gsy isch als Zurcher Taagsatzigsgsandte. Èr isch aw na Pangsjonèèr ound Seuldner vom Èrzhèrzoog Sigmound ound lacht: „Daa doure hànd myr kài Rékroutiërigsprobléém, aber dië jounge Truubel màined bald, si cheuned choo ound gaa grad wië s’ wànd.“ „P’Verantwortig“ soo de Hans Waldme, „lyt natuurli bi de Fuërig“. De Burgermàischter frèuhget: „Wië gséét’s dànn ouhs in Vogtéje, hànd er Luut im Neujamt fur ouf p’Fàlder ?“ „Praktisch nou Alti“ mouës de Biëgger zouëgèè, èr isch ébe–n Obervogt vom Fréiamt. Drouhf gits e Diskoussjon uber de Mangel a Zoucht bi de Jouged. Daa fuërt p’Fraw Anna na de–r Ouëli Grébel, en Zweulfer zour Màise–n ine. „Los Hans“, lacht er, „myr hànd doch aw alerhand pboossget, wo mer joung gsy sind.“ Vor em de Waldme cha–n entgàgne, chounnt na en jounge Maa dezouë, en Frund vom Gérold, de Dominik Frawefàld vo de Saffere, dèè Chawffme, wo mit sym Bruëder Chlaws Frawefàld bi dère Raavespourger Handelsgséllschaft mitmacht, wo–n aw p’Familje Meutteli p’Finger drin hàt. Wo–n jétz ali daa sind, gaat me–n ubere–n is Sitzigszimer, ound wo dië Psuëch apgsàsse sind, „Myni Hère“ laat de Gaschtgàber syn chrèftige Bass teuhne: „Jétz isch ggnouëg Heuï doune. Ych màine dië Schand wàg dèm Ritter Richard. Dèè Handel macht euïs wyt uber t’Àiggénosseschaft ouse làcherli, dèè hàt euïsi Àiggénosseschaft an Rand vo me Burgerchriëg pbraacht, dèè zàigt wider emaal tuutli dië Gyr ound dië ytli Rouhmsoucht vo pstimte vo–n euïse gnèèdige Hère. Deby verschlaaffed s’ dië wichtige Probléém vo–n euïser liëbe Stadt Zuri. Aber ych bitte–n euïse veréérte Hèr Burgermàischter, myn liëbe Frund Hàiri Reuïscht, Euï syni Sicht vom Zouëstand vo–n euïsem Ggmàinwàse daarzlégge.“
Dise, en Hèrr im gsétztere–n Alter mit làbhafte–n Awge, eme dichte Vollbaart ound Gsichtszuug, wo–n ouf en frundtliche, aber aw taatchrèftige Charakter neud ooni Houmoor hy duuted, erchlèèrt dië Laag euppe–n esoo: „Treuji Mitburger ound liëbi Frund, erlawbed mer, das ych verouhs euï erinere–n a dië groosse Verdiënscht, wo–n euïse Gaschtgàbererworbe hàt, momoll, liëbe Hans, a dyni Verdiënscht vor gouët sàchs Jaare vor Mourte–n ound drouhf vor Nancy, a dyni groosse Verdiënscht im Héérlaager z’Amiens bi Verhandlige mit em hinderlischtige Kung Louis XI, a dyni Wachsamkàit ound gschyde Raatschlèuhg bi mànge Gglàgehàite sider ound jétz grad wider dour dys mouëtig ound taatchrèftig Handle, wo–n euïs ali vor beuhse Folge ggréttet hàt.“ „Àch Hàiri,“ ounderbricht de Waldme, ,,ych ha ja nou myni Pflicht tdaa“, doch de Burgermàischter faart wyter: „Scho vor em Syg uber de Bourgounder Hèrzoog, aber nametli sider, bluët Zuri ouhf, p’Béveulkerig wachst énorm, Handel ound Ggwèrb floriëred, ound es chounnt en neuje Rychtoum i t’Stadt. Dèè neuï Rychtoum verdanke mer éérschtens em Flyss vo–n euïse Handwèrcher ound de ggschickte Verbindige vo–n euïse Chawffluut, zwàitens de–n Ykumft ous de Vogtéje–n ound drittens de freumde Gàlder. Myr Àiggénosse gàlted, wiën yr wussed, als ounschlaagbaari Chriëger ound sind bégèèrt als Seuldner, was de Prys vo–n euïse Ràisleuïffer erfreuïli–ch oufetrouckt. Euïses Handwèrch degàge profitiërt in éérschter Linje vom Wallfaartsoort Zuri, vom Graab vo Félix ound Régoula. Soo wyt gsèèch’s gouët ouhs. Aber ! Aber Handwèrch ound Ràisleuïfferéi cheumed enand is Gghèèg. Euïsi jounge Mane cheumed vill z’àifach zou–n ere gouëte Seuldnerstéll, droum geund aw vill z’vili ound wànn s’ oume cheumed hànd s’ nuut gschyds ggléért, ound euïs fèèled tuëchtigi Chréft, séigs im Handwèrch, séigs fur t’Landarbet.“ De–r Ouëli Widmer ruëfft: „myr hànd ggwaltigi Naachwouchsprobléém im Làbesmittelhandel, wèèr séll dànn na de Wyrte lifere ?“ drouhf de Hans Biëgger: „Wànn ’s fèèlt am sèèë–n ound èrnte, git’s aw nuut z’lifere,“ ound de Hàiri Schourter „Waas wétt me–n à aafange mit so Pourschte, wo nuut als Rawb ound Nootzoucht im Sinn hànd ?“ De Burgermàischter faart wyter: „Soo wyt p’Probléém vom Aagébott, in euïsem Fall vom Mangel a jounge–n Arbets–chréft. Pounkto Naachfraag muë mer ggséé, das dië àinersyts a de Versorgig mit gouëter, prysgunschtiger Qualitèèt hanget, andersyts mit euïse–n Aastràngige fur de Wallfaartsoort. – Ych mouës es halt glych sàge, Hans – daa doure verdanke mer ounder andere Mitwurkende psounders vill euïsem huttige Gaschtgàber. De Hans hàt als Bowhèrr imer drouhf tdràngt, das dië dréi hàilige Bowte–n instand gsétzt wèrded, ound sys spézjéle Wèrch, dië neuï Wasserchile, isch aw es Jouwéél, ganz z’schwyge vo syne groosszugige Spànde–n a p’Verscheuhnerig vom Frawmeuïschter. Ound ’s Punktli ouf ’s I sétzt er na mit dèm Spézjaalablass ound mit déne gouëte Pstimige wàg de Pfrouënde, wo–n er vom Paapscht Sixtouss IV ouhshandlet. Taatsàchli cheumed Pilgerstreuhm wië nië. Wèr nach Àisidle gaat, macht sicher aw z’Zuri halt.“ „Dèè Ablass“ wirfft de Hans Waldme–n y“ isch natuurli neud graatis ggsy. Ych ha–n em Paapscht muëse–n es aastàndigs Seuldnerkontingànt béwilige.“ „Was i ha wéle sàge, t’Stadt mouës dië Bowte–n aw finanziëre, ound daas brouhcht Stuurgàlder, dië cheumed ous em Pilgertourismouss, ound soo sind dië Bowte–n e gouëti Invéschtizjon, so lang ales klappt. Aber so bald Handwèrch ound Landwirtschaft nume cheund lifere, versyged p’Pilgerstreuhm ound ales chounnt is Wanke.“ Daa rédt de Hans Biëgger dezwusche: „Àxgusi, aber daa mouë–n i scho na ouf es wyters Probléém hywyse. Ych gséé’s ja im Fréjamt, déét wirt efèng an ale–n Égge–n ound Ànde ggwobe. Ubrigens aw bi–n euïs i de Stadt gits Frawe, wo wàbed. Dië ali sind neud bi–n euïs ouf de Waag zeuïfftig, dië sind uberhawpt niëne–n in ere Zowfft. Daas hàisst, si zaled kà Bytrèèg in e Zofft, si sind neud informïert uber t’Régle–n ound s’ oundersteund kànere Qualitèètskontrole. Mit andere Worte, daa isch e Schmoutzkonkourànz entstande, ound daas isch fruëner verbotte ggsy. Mych nimmt’s wounder, eub daas nou bi–n Wàbere soo isch, oder doch aw bi–m andere Handwèrch.“ „Ous de Sééggmàinde“ ounderstutzt en de Hàiri Schourter, „louëgt doch kàn Fischer méé ouf p’Béschrànkige, jéde bringt syni Waar grad wië–n er wott.“ De Hans Waldme–n ergànzt: „Myn Frund Hàini Bleuïler chlagt scho lang, dië Schouë ous de Landschaft uberschwàmid de Mèèrt.“ De Hàiri Reuïscht nimmt wider ’s Wort: „Aw ouf em Wégge ggheuhr i stàndig dèrig Chlaage. Yr schnyded daa es greuhssers Kapitel aa, daas hanget aw mit de Ràisleuïfferéi zàme, ound ouf daas wèèr i jétz àinewààg choo. Euïsi althèèrpbraacht Oornig ound euïsi althèèrpbraachte Sitte wèrded nume–n ygghalte. Dië Ràisleuïffer wo zrouggcheumed, bringed verlouëdereti Sitte mit, si mached was s’ wànd ound gànd es schlàchts Byspyl.“ „Es schlàchts Byspyl“ ounderbricht de Waldme“, git alerdings aw euïsi Gàischtlichkàit, grad dië Meunche vo de Bàtteloorde, ound wië sych màngi Choorhère vom Groossmeuïschter ouhffuëred, macht éérscht ràcht kà Gattig. Daa isch es kàs Wounder, wànn uberaal dië Zouchtloosigkàit yrysst.“ Ouf daas hy rédt ales dourenand, jéde wàiss euppis uber t’Laschter vom Kléérouss z’chlage. Dië àinte schlychid de–n alte–n ound Chranke naa ound louxid ne Vergaabige–n ap, dië andere hockid i de Bàize bis in ali Nacht ië, torgglid hài wië–n es Schiff mit Schlagsyte–n ound singid zou Zyte, wànn de flyssig Wèrcher wétt schlaaffe. Aw scho am hàiterhéle Taag gsèch me fèng allpott so aagghàitereti Choorhère, stàndig séiged s’ a Gluckspyl ound nàmid de Luut ires souhr verdiënte Gàlt ap. Àin Name ggheuhrt me–n es paar Maal, de Choorhèrr Hàinz Geuldli, en Chégel 13 vom Burgermàischter, en békannte Pfrouëndefràsser ound Chégelfabrikant. Hocki dèè neud irgend ouf ere Zowfftstoube, dànn sicher neuïme–n in ere ounbéwiligte Bàiz, womugli na i me Hinderzimer bi–n ere Houër. Daas Trybe bringi màngem rings Gàlt, ound soo gèungid jé lènger jé méé dèrig ounbéwiligti Bàize–n ouhf. „Kàs Wounder bi dère verbràitete Zouchtloosigkàit“, nimmt de Hàiri Reuïscht wider de Fade–n ouhf „das ’s stàndig Schlégeréje–n ound Màsserstàcheréje git, séigs ounder verchrupplete Ràisleuïffer, séig’s ounder Gàischtliche. Aber ych glawb, treuji Zurcher ound liëbi Frund, mit myne–n Ouhsfuërige hànd er en Uberblick uber was in euïser liëbe Stadt so lawfft ound gaat.“