14. Taagsatzig April 1484
Zàà Jaar ound méé sind verby sit de langschwànzig Stèrn isch cho warne:
Dréi Chroone holt jétz de Tood / topplet in Àngland sogaar:
Chouhm nimmt de–r Edward de Troon y vom Edward, daa rawbt en de Richard.
Z’Room sinkt de Sixtous is Graab / pràchtig hàt èr sych ’s erbowt.
Dèè wo drin làbt hàisst i zwyfacher Duutig de Vatter vo–n Chrischte.
Dou, wo–n als lischtige Fouchs / anderi schicksch gàg dyn Find,
wo dych oum’s Zale chasch troucke mit schmàichle–n ound lèère Verspràche,
dou, wo mit hàilige Bài / glawbsch, cheunsch de Tood vo de–r fèrnhaa,
dou, wo–n en hàilige Franz fur dych bàttet, aw Louis, wirsch Stawb.
Das aw t’Anna vo Hééwé, Àptissi vom Frawmeuïschter, wo na vor 4 Jaare–n ires Bégnaadigoungsràcht pbrouhcht ound en Nootzuchtler ouf sym Gang zoum Hyrichtigsplatz em Tood gstole hàt, jétz sàlber mit em Frund Hàin moues gaa, nimmt de hinkigé Bott Spàckàsser neud ouhf i sys Naachrichte–bulletin. Wàg de Taagsatzig isch èr ubrigens mit eme–n Ouhftraag vom Meutteli nach Zuri choo ound hofft, er tràffi nàbscht andere Politiker aw de Hans Waldme. Fur dèè béduutet de Hyschyd vo synere–n irdische Schoutzbéfolene, aber Màntoorin i gàischtliche Sache, alerdings scho en Verlouscht. Ggmàinsam mit em Hans Waldme hàt t’Àptissin p’Verscheuhnerig vom Frawmunschter fursi tribe gghaa, ound i déne Jaare vo Zàmenarbet isch e Frundschaft entstande. Jétz alerdings béschàftiged ihnn ééner t’Traktande fur t’Taagsatzig:
Dië Àinigoung zwusche de–n Àiggénosse–n ound de Stadt Konschtanz, wo–n also voorleuïffig dië heuhchi Ggrichtsbaarkàit uber de Touhrgaw phaltet, aber de–n Àiggénosse 3/4 vom Ggwunn apgit, wirt chouhm vill z’ réde gèè, oum so méé jédefalls daas Gchèèr ounder de–n Àiggénosse–n oum ’s Verhéltniss zoum Walis, wo mit Louzèrn, Ouri ound Ounderwalde verbundet isch. I Sitte–n isch ébe mit Àiggéneussischer Ounderstutzig de Jooscht vo Siline ouf de Bischoffstouèel ggloupft worde ound droum gchreuhnt zoum Landeshèrr. Dèè wott jétz chriëge gàg Màiland ound go ’s Àschetaal erobere. Prèzys dèè Bischoff hàt bi de Taagsatzig e Chlaag yggràicht gàge dië Boromèèische Graafe z’Màiland: Dië héiged de–r Obwaldner Landame gschmiërt, er séll ihnn, de Louzèrner Jooscht vo Siline, vergifte. Vo Bèrn hèèr lyt aber en Pbricht voor, wo dië Chlaag als haltloos erschyne laat.
Im Taagsatzigssaal isch t’Stimig rasch ouf Hoochspanig. Ébe hàt de Hèr Sàiler, Schoulthàiss vo Louzèrn, e Brandrèèd apgschlosse mit de Worte: “Hans Waldme ! Mèined noume nid, uuserèim blybid Uuji hinderlischtige Spyli verborge ! Mèined noume nid, myr wusstid nid, das yr noume–n em Mèilànder Gold folgid ! Das Yr Uuch em Moro verchowfft hàid ! Waas gilt Uuch Éér, waas gilt Uuch Truuji ! Waas gilt Uuch ’s Vatterland ! Ali dië Wàrt hàid Yr verchowfft fur schnèuhde Mamon, fur Mèilànder Gold ! Gott stròòrfft Uich scho no derfuur !“
Ound jétz erwaartet ales en Antwort vom Zurcher Burgermàischter, vom màchtigschte Maa i–r Àiggénosseschaft, vo dèm Politiker, wo–n ali freumde Ggsandte zéérscht zou ihmm hy pilgered go verhandle, vor s’ mit andere heuhche–n Àiggéneussische Hère réded. Halb hofft me, jétz wuur er ounder déne Koroupzjoonsvoorwurff sych wuëtig verhaschple, àntli–ch emaal chly bygèè, schliëssli zàmebràche; halb isch me gspannt ouf en màischterhafte Gàgeschlaag, ouf e gschliffni Rèèd zoum stouhne.
Séélerouïg staat dèè grooss ound bràit Maa ouhf, es Làchle spillt dour syn ryse Baart, ound mit chrèftigem Bass sàit er i langsame, ggmàssene Wort: „Hooch veréérte Hèr Schoulthàiss, liëbwèrte, treuje–n Àiggénoss. Yr mached mi grad z’lache. Ouhsggràchnet Yr réded vo schneuhdem Mamon, ouhsggràchnet Yr wànd ’s Màilànder Gold verachte. Deby wàiss doch de létscht Maa im Saal, das yr Euï bim Hèrr Régànt Ludovico il Moro oum es Béraaterhonoraar béworbe hànd – das èr aber Euje Diënscht neud e so heuhch hàt wéle–n yschétze.“ Me gheuhrt Lache–n im Saal. „Deby wàiss doch de létscht Maa i dèm Saal, das Yr en Vétter sind vom Hèr Bischoff vo Sitte–n ound wàltlichem Oberhèrr vo–n Walisser Zànte, ound das dèè Rawbzouhg, wo–n Euje Vétter wott aazéttle, nou–r oum t’Ykumft ous em Àschetaal gaat, nou–r oum de – wië sàged yr scho ? schneuhdé Mamon. Yr màined, myr giëng’s oum’s Màilànder Gold ? Es isch waar, im Gàgesatz zou Euï bézië–n ych es Béraaterhonorar ous Màiland, ubrigens prèzys wië dèè béruëmt ound hàilig Maa, de Brouëder Chlaws. Èr ound màng andere –n isch mit myr zàme–n ouf de Lyschte vom Moro. Daas Béraaterhonoraar macht mych neud abhàngig vo Màiland, schliëssli brouhched aw de Kàiser, de Franzeusisch Chung, verschideni Italjènischi Hèrzeuhg ound de Doge vo Vénéédig myni fachliche Kànntniss ébe soo wië de Màilandisch Régànt. Daas, wo–n ych vertritt, isch neud Màiland, ych vertritt myni Stadt, dië leuhblichi Stadt Zuri. Als Burgermàischter vo Zuri ound Zurcher Taagsatzigsgsandte wèèr i ja scheuhn bleuhd, ych wuur neud Zuri vertràtte, wië’s myni Pflicht isch, ound neud euppe–n irgend en Bischoff, wo zouëfélig na myn Vétter wèèr“ (Ourouë im Saal). „Zuri hàt sachlichi Argoumànt. Zuri, wië aw anderi Stédt in euïser hooch leuhbliche–n Àiggénosseschaft, Zuri hàt syni Ggrichtsaame zàmeggchawft. Daa dehinder steund de Flyss ound ’s Gschick vo–n euïse tuëchtige Handwèrcher ound Oumsicht ound Fuursorg vo Raat ound Burgermàischter. Zuri hàts neud neuhtig gghaa, freumdi Lànder go erobere, an euïse–n Erwèrbige chlàbt kà Oundertaane–Blouët. Sicher, ouf Béfèèl vo me Paapscht sind aw myr de Hapsbourger ous ounderjochte Pbiët go vertrybe, fur Zuri en Ouhsnaam, e béràchtigti Ouhsnaam. Ound jétz séle myr euïsi gouëte Handwèrcher fur en Hèr Jooscht vo Siline go schicke–n ires Làbe–n opfere, ires Làbe, wo dië Màischter ound Gséle vill gschyder cheund ysétze, vill nutzlicher, in euïser Stadt, dehàime–n i Zuri.“ Dour de Saal gaat es Moure. Me ggheuhrt tàils wuëtigi Zwuscheruëff, tàils lèrmigi Zouëstimig. Wo’ s wider àinigermaasse rouïg wirt, faart de Hans Waldme wyter: „Ound wànn Àiggénosse mit em Jooscht vo Siline gàg Màiland ziënd, gàge wén kàmpfed s’ dànn ? Sind neud Àiggénosse–n i Màilàndischem Sold ? Séled dànn euïsi éérsame Luut go iri Naachbere, iri Véttere, iri Bruëdere oumbringe ? Waas sind myr Zurcher dèm Bischoff schouldig ? Neud emaal syni àigene Luut sind intràssjert am Àschetaal, èumel lang neud ali. Jétz sàged nou neud, myr fèèli’s am Mouët. Vergàssed neud Mourte. Vergàssed neud, wië Zuri paraat ggsy wèèr, syni Éér gàg Straassbourg go vertàidige – zoum Gluck hànd euïs treuji ound liëbi Mitàiggénosse dànn ouf de richtig Sachverhalt ouhfmèrksam ggmacht, ound dië héiged euïse Dank. Zour Vertàidigoung vo Éér ound Ràcht gryfft Zuri imer zou de Waffe–n ound isch Euje treuï Bundtnispartner. Soo hàmer’s gghalte, ound soo schweuhre mer’s ali viër Jaar. Aber jétz louëged doch emaal nach Oberitaalje. De neuï Paapscht git dië ounsàlige Fééde vo sym Voorgànger ouhf, Vénéédig isch so starch wië nië ound de neuï Kung z’Parys, de Charles VIII, spiënzlet scho lang ouf Màiland. Wànn dèè daas Hèrzoogtoum eroberet, dànn staat en ggfèuhrliche Gàgner an Grànze vo–r Àiggénosseschaft. Schliëssli–ch isch em ja na dië ganz Provence als Èrb zouëggfale. Vergàsse mer neuhd, wië faltsch ound hinderlischtig de Franzoos isch, ych ha daas wàiss Gott tuutli ggnouëg erlàbt.“ Naa–dis–naa isch em Hans Waldme syni Stimm luuter ound schèrffer worde. Bald teuhnt si ganz fyrli: „Liëbi, treuji Àiggénosse ! Uberlégged was Sach isch, uberlégged waas Euje, waas euïse ggmàinsam Voortàil isch, ound yr gsénd; dèè Chriëg vom Sittener Bischoff mag es paarne vo syne Véttere im Momànt en ggwusse Voortàil bringe, aber fur dië ganz Àiggénosseschaft ound ouf langi Sicht isch dèè Chriëg nuut fur Euïs !“ En bégàischterete Applaws wirt vo hàssige Gàgestime dourbroche. Wo’s wider rouïger isch, gaat t’Rèèd wyter: „Grandson, Mourte, Nancy sind groossi Wort. Bi déne Wort zittered hut Furschte–n i ganz Euïroopa. Waroum isch daas soo ? Will Gott euïs Àiggénosse bystaat. Grandson, Mourte, Nancy steund fur en géràchte Chriëg, fur p’Vertàidigoung vo–n euïsem Ràcht. Gott staat déne by, wo fur’s Ràcht kàmpfed, Gott verlaat dië, wo–n im Ouràcht sind. Gott verlaat aw euïs, wà’myr im Ouràcht sind. Liëbi, treuji Àiggénosse, uberlégged aw daas. Myr làbed i beuhse Zytleuïffte. Woo isch dië althèèrpbraacht Oornig hychoo, dië geuttlich Oornig vo de dréi Stànd ? Jé lènger jé méé chounnt si dourenand ! De Paapscht i Room, er nànnt sych Chnàcht vo de Chnàchte, de Paapscht ziët in Chriëg gàg Vénéédig, Florànz, Màiland. Bald isch jéde Bischoff grad aw na Chriëgshèrr. Léérstand ound Wéérstand sind àin Filz. Deby sétt grad dië heuhchi Gàischtlichkàit es Voorbild sy. Isch es daa es Wounder, wànn aw de Nèèrstand màint, er muës syn Platz verlaa ? Zou waas fuërt’s, wànn jéde Làje màint, èr cheuni prédige, wànn jéde Pouhr wott sàlber pstime, eub er wéll go ràislawffe–n ound p’Fàlder vergante laa ? Gott louëget neud lang zouë, wië syni hàilig Oornig dourenand chounnt. Dèè Dourenand vo Léérstand, Wéérstand ound Nèèrstand, dië gottloos Ounoornig, fuërt uber chourz oder lang zour Kataschtrooffe.“
Im lange, bégàischterete Byfall gaat de Protàscht vo de Gàgner ounder, ound am 16.IV.84 fallt ’s Ourtàil zou Gounschte vo Màiland ouhs. De Bischoff vo Sitte uberschrytet de Simplon àinewààg.