Baadstoubegass 1443
Allzoubount trybt’s de Paapscht Euïgén, de nideré Kléérouss fasst Mouët Z’Basel am ggléérte Konzyl / wèèled’s de Félix de Feuïfft. Z’Màinz git de Rychstaag ound z’Frankrych de Kung na pragmaatisch Sankzjon Sàmtliche Pschluss vom Konzyl / z’Basel gàg Willkuur vom Paapscht. Hoochédli Hère verfuëred de Dauphin zoum Trotz gàg syn Vatter Charles, wo de–r Ànglànder bald / z’Frankrych zoum Lande ouse gghéit. G’Kouhrfurschte wèèled de–r Euhschtrycher Fridrich zoum Kung uber ’s Rych Hapsbourg, waas hàsch dou im Sinn ? / mit dyner ggwaltige Macht.
Daas ound na méé verchundt de Spàckàsser, dèè hinkigé Bott, ouf em Mèèrt. Èr hàt sych vor de chriëgerische Horde ringsoum ggfluchtet hinder t’Stadtmouhre vo Zuri. Ràchts vo de Limet, neud wyt vom Prédigerchlooschter, a de Baadstoubegass bi ’s Trouttmes sitzt zoberscht am schwèère–n àichige–n Àsstisch de Màischter Hans, ouf de Lèngssyte ràchts vo–n ihmm p’Màischtersfraw, g’Katryn Trouttme gébooreni Schwàiger, nàb ire’s ggmàinsam Buëbli, de Hènsli ound drouhf t’Houhsmàgd. Linggs nàbem Màischter hàt de Hans Schwàiger na syn Platz, bis er bim Groossvater i t’Léér gaat ound déét aw làbt, souscht de Hans Waldme–n ound syn Bruëder Hàiri, ound wyter oune–n am Tisch hocked g’Gséle, ound àntli t’Léérling. De Màischter erchlèèrt sym neuje Gséll, wo–n ous em Wurttebèrgische zouëzoge–n isch, t’Laag vo de Stadt:
„Zuri hàt wéle g’Gaschter fur sych haa, aber Schwyz isch is z’voorchoo ound hàt Euhschtrych daas Gébiët als Pfand apglouxt. Daas wott sych euïse Burgermàischter Rouëdi Stuussi neud buute laa ound marschiërt gàg Suude, ziët sych aber ooni Schlacht zrougg. De–r Ital Réding vo Schwyz nimmt dië Provokazjon neud hy, sondern verwuëschtet ’s Zuripbiët. Zuri mouës sych eme Waffestillstand buuge, aber im Jaar 1442 ruëffed Burgermàischter ound Raat vo Zuri de Fridrich III vo Hapsbourg z’Hulff ound strécked Fuuler ouhs nach ere–n andere–n Àiggénosseschaft bis in Schwaarzwald ië. Ouri, Schwyz, Ounderwalde, Louzèrn, Zouhg, Glaarouss ound Bèrn cheund dèè Verraat neud hynèè ound graabed ’s Chriëgsbiëli ouhs, verhééred ounder anderem ’s lingge Zuri–Sééouhfer. Ound jétz wirt euïsi Stadt làider bélaageret. Myr muënd is ouf allerhand ggfasst mache.“
Aw t’Màischtersfraw macht sych Sorge. Àinewààg hàt sy en groosse Houhshalt mit de Baaderchnàchte, de Màgd ound de Léérling. I normaale Zyte sétt jédes Jaar àine–n aafèè ound blybe, bis er ouhsggléért isch ound go wandere gaat. De Taag douhr isch t’Wonig rélatyv rouïg, aber am Furaabig fangt en làbhafte Bétryb aa, ound fur g’Katryn hàisst’s t’Awtoritèèt phalte. Soo cha si em Éhémaa am béschte tanke, fur das er ire p’Posizjon ound de Schoutz, aw de–r élémàntar ràchtlich Schoutz git. Als Tochter vo me–n erfolgryche Chawffme isch si scho imer es intéligànts Màitli gsy, aw hàt si in ire fruënere–n Éhé scho alerhand erlàbt gghaa. Jétz entwicklet si sych zou–n ere wèèrschafte Màischtersfraw mit Haar ouf de Zàà, wànn ’s sy mouës, aber aw mit vill Verstàndtnis fur t’Neuht ound Chumer vo–n Aagstéllte, séiged s’ iri oder dië vom Maa. Aw dèm cha si Parooli buute, neud mit Widersprouch oder Trotz, aber mit féminyner Diplomaty. Nou–r en Àinzige wicklet dië Katryn Trouttme–n oum de Finger, de Hans Waldme. Sit de Hans Schwàiger bim Groossvatter e chawfmànischi Léér macht, isch èr de–r Éltscht vo de Bouëbe. Wànn er verousse mit de Naachbersbouëbe gvàtterlet, so gheuhrt me nou–r ihnn wo komidiërt, ound wànn euppe–n àine neud wétt pariëre, so macht er neud lang ound schlaat dry. Èr isch ébe–n aw en chréftige Bouëb, ound séig àine–n aw àis oder zwài Jaar élter, nimmt er’s mit em ouhf, ound souscht hilft em na de Hàiri. De Hans nimmt syn Bruëder aw imer i Schoutz, dèm gschéét nuut, daa cha p’Mouëtter rouïg sy. Àinewààg wànd t’Naachbersbouëbe–n imer mit de Waldme spile, de Hans hàt ébe scho dië gléttschte–n Idééë, nametli kànnt er bald t’Héldetaate–n ous de Nibelounge Saage, ound im Spyl wott er imer de Sygfryd sy, wo syni Gspaane verpruglet. Aw souscht macht me bi syne Stràich mit, wànn ’s aw neud imer dië gschydschte–n oder vernumftigschte sind. De Hans Trouttme nimmt syni Ouhfgaab als Erzyer vo déne Bouëbe–n èrnscht, neud z’létscht will syni Schwigeréltere–n imer e chli es Awg hànd ouf t’Ànkel, ound so louëget er, das si i t’Schouël geund ound flyssig lééred. Im Ubrige tànkt er neud anders als irgend en Vatter i synere Zyt, hàt er dië gàngige–n Erziëigsmétoode doch am àigene Lyb erfaare, nàmli, das nuut e soo wië de Schmèrz vo–n ere kèurperliche Zuchtigoung ggàignet séig, ’s Wusse–n im Gédèuhchnis z’verféschtige. Wàn er also nach de–r Arbet i t’ Wonig chounnt, laat er sych vo synere Katryn verzéle, was Hans ound Hàiri aagstéllt héiged, ound sàb Maal, wo Réklamazjoone cheumed, dië Waldme–Bouëbe séiged dië èrgschte–n ound luutischte, wo bim schwume–n a de Limet mit irem Joole–n ound héépe t’Raatssitzig steuhrid ound de–n andere Bouëbe–n ale Bleuhdsinn voormachid. Soo séig de Hans mit em Hàiri ouf em Pouggel vom Hélmhouhstach in Flouss abe ggoumpet. laat er mit de Worte, das er ’s nou gouët màini, de Haselstàcke ouf déne–n irem Pouggel tanze. Daas passiërt neud vill méé ound neud vill wéniger als in andere Huusere–n aw. Vo sym Pbrouëff hèèr hàt er aw ggléért treuhschte, ound syn Àigne, de Hènsli Trouttme, hàt dië Bégaabig offebaar im Blouët oder doch vom Vatter ggléért. Waldme’s Hans, wo–n en ggléérige–n isch, blybed nametli zwoo Erfaarige. De Schmèrz gaat verby ound isch ouhszhalte. Zouëdèm findt er bald ouse, wië–n er bi synere Mouëtter cha dië richtige Ggfuul ousezeuhkle, wo si leund em pater familiae dië wuëschte Stràich vo syne Stuuffseuhn verschwyge. De chly Hènsli Trouttme louëget déne Straaffggricht (euppedië chounnt’s ébe scho dezouë) mit Entsétze zouë ound syni Léér, wo wider èr drouhs ziët, isch, das er ganz en Braave wirt. Wië’s ounder jounge Mane ousser Houhs e so zouëgaat schnapped dië Bouëbe–n alerdings ouhf vo de Léérling ound de Gséle. Théoréétisch muëssted dië am Nuuni zaabig dine sy, aber soo vill Stadtchnàchte hàts gaar neud oume, das me vill verwutscht wuur, nametli wà me t’Latèrne neud aazundt hàt, ound àinewààg roundoume vo–n andere Handwèrcher gjoolet ound gsounge wirt. Wànn àim t’Wàchter glych aahalted, so schicked s’ àim à blos hài. Soo gits halt psounders a Sounntige spaat i de Nacht Radaw bis dië psoffene Baaderchnàcht is Bétt gghéit sind. Euppedië stinkts halt am Morge nach Gchotz ound neud sàlte blybt de–r àint ound ander i de Chlappe mit ere Windmuli im Chopf oder mit eme blouëtige Schàdel. Àin Baaderchnàcht ous em Schwaabeland, àigetli séér en oordlige, bringed dië andere hài mit eme prochne–n Aarm, eme vertàtschte Grind ound eme Chlàid z’Houdle–Fàtze. Èr héig blos wéle–n en Kameraad ous de Trinkstoube go abhole zoum hàigaa, daa chèèm em en andere–n entgàge, àine vom Widder, dèè héb em es volls Glaas hère mit de Worte: „Ych bring’s dyr.“ Èèr héig tdanket ound frundtli apglèènt, drouhf lèèr em de Métzgergséll de Wy uber’s Chlàid, drouhs entstaat e Schlégeréi ound er wuss nume, wië–n er hài choo séig. Fur de Màischter Trouttme béduutet daas en Arbetsouhsfall vo–n es paarne Wouche zouësàtzli zou méé Arbet a sym Gséll, ound er èrgeret sych, das syn Schwèuhbische Gséll neud àifach daas Glaas trounke hàt ouf Ggfaar hy, das em na mànge chèèm cho zouëtrinke. Soo hétted s’ en vilicht aw muëse hàischlàike, aber wénigschtes hàil ound mit ganzem Ggwand. Dèrig Hàndel cheumed na euppe voor, ound imer gaat’s oum t’Éér. T’Waldme–Bouëbe Hans ound Hàiri lééred deby, ’s wichtigscht fur en Maa séig e souhberi Éér. Wèr dië verspili, dèm trowi me nuut zouë ound neud uber de Wààg. Syni Éér gilts z’phawpte–n ound gàge Bélàidigounge, Verluumdige, gàg Hinenoume–Gschwàtz z’vertàidige dour ali Beude–n ound wo neuhtig mit blouttem Dààge.
Euppe–n i dère Zyt, wo de Hans Waldme–n aafangt mit léére làse, schrybe–n ound ràchne, chounnt de Vatter Trouttme–n en anderi Choundschaft uber, als em ounbédingt erwunscht wèèr. Dië woolhaabende Pilger blybed ouhs, defuur cheumed i p’Baadstoube tdràit, gfaare–n ound z’houmple–n ous Tràffe–n ound Gfàcht ganzi Schwèrm vo Maroode mit wuëschte Hyb– ound Stichwounde, mit ouhsggrànkte–n Èrm ound pbrochne Bàine. Bis i t’Nacht ine mouës de Trouttme dië mitsamt syne Chnàchte versorge. Zouëdèm wirt er imer wider ouhfpbotte–n als Fàldschèèr fur Chriëgszuug. Waldme’s Hans isch amig stolz, wànn syn Gébiëter im Harnisch devoogaat ound neud trouhrig, wànn de stràng pater familiae chouhm méé dehàime–n isch ound nume so cha fur Oornig louëge. Schwirig sind dië Jaar fur g’Katryn. Ouf em Mèèrt gits jé lènger déschto wéniger z’chawffe. Im Jouni 1443 sind p’Fàlder ousse–n ar Stadtmouhr verwuëschtet, chouhm euppis isch ggwachse–n ound will chouhm euppis cha ggèrntet wèrde, isch am Mèèrt scho lang gghamschteret worde, was na uberhawpt hàt cheune pbraacht wèrde. Sy hàt na Gluck, will si hinder em Houhs en Pflanzblàtz psitzt ound vo Blickestoorff hèèr Gàns, Ànte, Huëner ound sogaar na e tràchtigi Mouëttersow hàt cheune mitnèè. Wàret Métzger, Bécke–n ound Hàndler mangels Yfouër schiër arbetsloos sind, geund àinzig p’Fischer irem Pbrouëff naa, sowyt s’ neud a t’Stadtmouhr oder is Fàld ouhfpbotte sind, muënd aber in éérschter Linje fur t’Trouppe Verpflàgig lifere. Natuurli sind dië vo de Schmidezowfft, also aw p’Baader mit ire Chnàchte, voll béschàftiget, ound dië hànd entspràchend Appetyt.