Meuïschtergass 1446
Tàil zwài
In ere fyrliche Zérémony wirt em Brouëder Loukas syni Meunchs–choutte–n apzoge, ound es Wams mit em Geuldli–Wappe chount fure. De Bischoff faart wyter i syner Aaspraach: “ et signo ut renatus esset sicut Lazarus resurrectus Christi gratia tawffe mer ihnn ouf de Name Laazarouss.“ Ound er vollziët daas Sakramànt in nomine dei patris, filii et spiritui sancti. Nach dère hàilige Handlig ergryfft de Burgermàischter ’s Wort:
„Liëbi Trouhrggmàind, liëbi truuwi Burger vo Zuri. Bi dère Gglàgehàit vo me quasi neuje Maa im Jounkeregschlàcht Geuldli tounkt mi–ch en chlyne Ruckblick i p’Familjegschicht am Platz. Ouhrsprungli–ch ous Pforzhàim, wo–n en Wèrnhér vor gouët houndert Jaare ’s Amt vo me Schoulthàiss versiët, fluchtet vor 50 Jaare de Hàinrich Goldelin, Burgermàischter i Hàilbronn ound béràits Burger in euïsere scheuhne Stadt, nach Zuri vor em Marchgraaf vo Baade–Hoochbèrg ànet em Ry, wo déét syni Fraw, p’Mouëtter vo–n ébe Jakobouss ound Pawlouss ound dànn aw Laazarouss, mit ire Chind ggfange hàt. T’Stadt Zuri stéllt sych, neud ounaagfochte, vor euïse Burger, es chounnt 1414 zou–n ere–n Àinigoung, aber – daas isch zouë z’gèè, aw zou–n ere Verstimig, wo hut nume–n intràssiërt. T’Jounkere Geuldli hànd verschidetli Pàch ghaa, me tànki a p’Verwuëschtig vo de Bourg Dubelstài. De Pawlouss wirt im Zàmehang mit ubler Naachrèèd vorubergànds im Burgerràcht souschpàndiërt, de Jakobouss wirt als jounge Maa vom Beringer vo Landebèrg es Jaar lang ggfange ghalte, bééd hànd jétz vor Woleraw dour ire–n Ysatz, dour’s Opfer vo–n irem Làbe–n àinewààg iri tadelloos Haltig im Diënscht vo Zuri bewise–n ound aw t’Stadt hàt mit em Tood vom Hèr Jakoobouss Geuldli, Landvogt vo Gryffeséé ound em Hèr Pawlouss Geuldli, vom Raat, de Verlouscht vo wichtige Stutze z’béklaage. Soo isch es nou ràcht, dass euïsi Stadt hut de Héldemouëtter Geuldli entgàgechounnt ound ire wider gschànkté légitymé Soon Laazarouss als Zuri–Burger bégruësst.“
G’Gédànkfyr findt ire wurdig Apschlouss. Im Chruuzgang drànged sych vili Luut oum t’Trouhrfamilje vor em Ouhsgang vo de Sant–Jakobs–Kapàll zoum es paar frundtlichi Wort sàge, ound ouf em Hàiwààg wirt natuurli hinenoume gschwàtzt. Waroum de Burgermàischter daas „légitym“ so bétoont héig, frèuhgt de–r àint, de–r ander màint, èr wussi aw neud, eub de Laazarouss en Chégel vom Hàinrich Goldelin séig. Dèm héig me neud cheune trowe, màint eupper, èumel héig me–m en Ouhfpasser muëse gèè i–r Vogtéi Gryffeséé. Wider neuïme hàissts, me wussi ja, wië dèè Chriëg (spèuhter sàit me–m de–r alt Zurichriëg) vo bééde Partéje ggfuërt wèrdi: es findi sych amig e Bandi Hawdààge zoum is findtli Terrain ydringe go rawbe, plundere ound brandschatze, màischt ooni Béwiligoung, gschwige dànn Béfèèl vo–r Obrigkàit. Fur das dèè Laazarouss jétz e so fyrli Zuriburger worde séig, wèrdid allerhand „Geuldeli“ i g’Kasse vo Bischoff ound Burgermàischter ggoumpet sy. – Aber lèumer daas Gschwàtz, wo ja niëmer wàiss, waas devoo stimmt.
Wàret also t’Trouhrgéscht, màischtes Konstaffler vom Stubli, iri neud imer nou frundtliche Gédanke–n ouhstouhsched, bénoutzt de Bischoff syni Aawàsehàit im Groossmeuïschterstift fur en Ounderrédig mit em Magister Doctor Felix Malleolus, dèm gélaarte Scholastiker, Choorhèrr ound Kantor Félix Hèmerli. Dèè wysshaarig Kléériker gaat scho gàg di Sàchzge, hàt scho es Pouggeli ound nume dië chrèftig Poschtour vo fruëner, isch aber na imer so làbhaft ound héftig wië synerzyt als Dozànt a de–r Ouni Bologna. Deby louëget er ouf e glànzigi Ggarièère zrougg als àine von fuërende Kànner vom kanoonische Ràcht ound als heuhch gschètzte–n Éxpèrte–n i chirchliche–n Aagglàgehàite–n a zwééne Konzyl ound als Béraater vo Kàiser ound Paapscht. G’Choorhèrestift vo Sant Ourse z’Soletourn ound Samoritz i Zofige verdanked ihmm iri Statouhte, aber syni spitzige–n Ouhsfàll neud nou gàg p’Bàttelorde sondern aw gàg heuhchi chirchlichi Wurdetrààger ound syni Koléége z’Zuri hànd em de Propscht am Meuïschter verdorbe. Em Bischoff Hàiri vo Hééwé passed dië wuëtige Schrifte vom Choorhèrr gàge t’Àiggénosse–n ound gàge p’Bàttelorde–n aw neud. Èr chounnt also mit de–r Apsicht, sym béruëmte–n Oundergàbne de Rawch abez’chawffe–n ound en samft in Sànkel z’stéle. „Mit groosser Béfridigoung ha–n ych vorig féschtgstéllt, das Yr als Kantor am ràchte Platz sind“ isch syni Ylàitig im Wusse, das es de–r ander énorm fouxt, blos Kantor ound neud Propscht worde z’sy. Ouf ’s Schwyge vom Hèmerli faart er wyter: „Dië holde Teuhn gfaled myr wàsetli bésser, als Iri schriftliche–n Erguss.“ Jétz réagiërt de–r Aaggrédt: „Myr gfallt aw bésser, das Iri Éminànz de Hapsbourgtreuï Héldetood loobt ound ounderstutzt, als was souscht euppe vo Koschtiz 2 abe chounnt.“ „Ébe grad dië Ounverfroorehàit gàgenuber Voorgsétzte, ébe grad dië àisytig Stélignaam wider t’Àiggénosse, ound psounders dië giftige, aasteuhssige Teuhn schicked sych neud fur en Klériker in Irer Posizjon !“ faart de Bischoff ouhf, mouës aber gheuhre: „Iri Éminànz sétt froo sy, das sych eupper trowt, z’sàge was isch“ ound ous em Felix Malleolus sproudlet t’Wort nou so ouse: „Sy, wo sétted euïsi chrischtlich koultouréle Wèrt hooch hébe, sy wo sétted de Kampf gàge dië Barbaare taatchrèftig ounderstutze. Gottloosi Barbaare sinds, gottloosi. Vor zwàjehalb Jaare ziënd s’ em Burgermàischter Stuussi syni Lych fudlibloutt ap, schrànzed em t’Dèrm ouse–n ound stécked em Hapsbourgischi Pfawefàdere–n i t’Nase ound is Fudli zoum ires Gawdi trybe. Vor anderthalb Jaare daas Massaker vom Ital Réding vor Gryffeséé, ound woo dië Schwyzer i Chile–n ound Kapàle cheumed, vergryffed s’ sych am Allerhàiligschte, me tèurff gaar neud draa tànke wànn s’ nach Zuri chèèmted, quales abhorritates cum Sanctis Felix et Regula ! Gottloosi Barbaare !“ „Dië Schàndige tèurffed ouf kàn Fall tdouldet wèrde“ de Bischoff, „aber aw t’Zurcher hànd de glych Geutzeglawbe–n ound vergeund sych an Àiggéneussische Hàiligtumer zoum g’Kampfmoral vom Find bràche. Fur g’Chile cha’s neud droum gaa, àisytig Partéi z’ergryffe, myr muënd vermittle, em Fride zliëb.“ „Was Sy neud sàged, Éminànz ! Wo g’Chile souscht neud ggnouëg cha Partéi ergryffe, Partéi sy ! De hàilig Stouël stéllt sych mit eme Konkordaat èumel aw gàg de Kàiser ound syni pragmatische Sankzjon, daas hàisst gàg’s Konzyl vo Basel !“ „Euji Bétàiligoung a dèm ouhfmupfische Basler Konzyl isch myr békannt ggnouëg.“ „Gottloosi Barbaare sind s’, dië Àiggénosse“ lànkt de Hèmerli ap“, gottloosi Barbaare ! Wànn i Zofige, i Soletourn Schwyzer i de Stifts–Chile gsy sind, wàiss i ’s am Taag drouhf na wàg em Gstank vo Chouëmischt. Ych gséé’s na choo, das g’Chuë vom Mèèrt déne Stinker in euïsi hàilige Tàmpel naalawffed, will dië Tiër em Ggrouch naa màined, es gèung in Staal. passed ouhf !“ De Bischoff schwygt en Momànt, dànn sàit er rouïg: „Chriëg ound Zwischt bringed de Dieuzéése Konschtanz nuut Gouëts. Jé méé sych Choorhère–n ound Bàttelorde békàmpfed, déschto wéniger wèrde myr ggachtet, ound jé méé Zurcherischi oder Schwyzerischi Dèurffer verbrànnt wèrded, déschto méé muënd euïsi Kaplèuhn darbe. Ganz apgséé devoo, das Jéésouss Chrischtouss Liëbi forderet.“ Mit déne Wort trullt er sych oum ound lawft devoo. Er bégit sych is Frawmeuïschter zoum sych bi synere Schweuschter, de Furschtàptissin, erhole vo sym Èrger. Alerdings mouë–n er aw sy warne, sy séll ire Hass ouf t’Euhschtrycherpartéi e chli zrougghébe. Dië ggmàinsame Verwandte–n ound t’Zurcher wuured vilicht emaal na an iri ounuberlàite Spruch tànke.
Wèr als éérschte zwyflet héig a–r ééliche Gébourt vom Laazarouss ound demit, eub er uberhawpt éérefèèig séig, wàiss niëmer, ound niëmer sàiti soo euppis louht, aber denaa es malizjeuhses Làchle, es Blinzle mit àim Awg, es Achslezoucke chounnt àinewààg voor. Vo–n ihmm sàlber gséét me chouhm euppis, schynts muës er syni Mouëtter zou de verschidene Familjepsitz béglàite zoum Ràchte go louëge, vilicht aber muës er sych bybringe laa, wië sych en aaggèènde Konstaffelhèrr ouhffuërt, vor me–n cheun zàige. Jédefalls isch er àinewààg z’joung zoum als Awtoritèèt bi de Joungmannschaft z’foungiëre. Sit kài Geuldlivàttere méé oume sind, erschyned droum Hàiri ound Hjéronimouss pleutzli–ch aw ouf Gasse–n ound Plàtz bi de glychaltrige Bouëbe, ound de Hans Waldme cha nume so àifach de Toon aagèè. Aw bi me Wolfsroudel gits éérscht Rouë, wànn jéde Wolf syn féschte Rang hàt. De Hjéronimouss, ééner en Làsératz, wàiss na chàibe prèzys Pschàid uber t’Héldesaage, de Hàiri isch ééner dèè, wo–n ounerschrocke dryschlaat. Dànn sind dië nooble Geuldli–Bouëbe mit eme Dolch ouhsggruschtet ound plagiëred demit. Natuurli laat de Hans syner Mouëtter kà Rouë, bis aw èr ound de Hàiri e Waffe–n am Gouhrt trààged, glych das dië Bouëbe neud sàlte mit Schrànz in Hàmpere–n ound Blèujele–n am Grind hàicheumed. Wo de Hans mèrkt, èr muës de bééde Geudli dië nèuhchscht obere Ràng yrouhme, zoum syni Posizjon cheune hébe, bésserets e chli, aber Rivalitèètskàmpf flackered glych imer wider ouhf. Zoum Gluck passiërt i dère Zyt, wo Bouëbe na empfàngli sind fur tuuffi Ydruck allerhand wo p’Fantaswy béfluglet ound vom uëbliche Ggchèèr ablànkt. Na im glyche Jaar entschluussed sych Burgermàischter ound Raat vo Zuri, em Hapsbourger Kàiser ’s Bundtnis z’chunde–n ound mit de–n andere–n Oorte–n ounder Verzicht ouf e Chriëgsentschèdigoung en Fride z’schluusse, wo de Stadt imerhy mit Ouhsnaam vo de Heuhf am obere Zuriséé ires Pbiët laat, alerdings ubel yggàscheret ound verwuëschtet. Ouf de Mèèrt cheumed sàlte ggnouëg Làbesmittel ound louhter tuuri Waar. Neud ggnouëg, das aw g’Katryn Trouttme chouhm jé bééd Ànd zàmebringt, steund jétz vor de Ture, ousicher ouf magere Bài, jé lènger déschto méé ouhsgghoungereti Bàttler, Frawe mit Chind mit groosse–n Awgeheuhlene–n ound yggfallne Bagge, wo t’Hand ouhsstrécked ound hàiser oum’s Gottswile flééëd.
Àimaal teuhnt ounder de Bouëbe de Rouëff: „A t’Limet, cheumed a t’Limet“ ound wo de Hans Waldme i t’Nèuhchi vom Ouhfer chounnt, gheuhrt er: Hàx, pfoui Hàx !“ Flingg gséét er e Muglichkàit dour dië vile Zouëschawer fure z’schluuffe–n ound gséét ouf de Brougg Ggrichtshère, Stadtchnàchte–n ound de Hànker staa, wo–n e gféssleti Fraw i me–n Armsunderhàmp hébed. De Rychsvogt verlist es Ourtàil, wàg de Zwuscheruëff ous em Volch verstaat me nou so vill: Dië Fraw séig uberfuërt als Maléfikantin, wo pstimte Naachbere Chranket ound Tood aaghàxet héig. Drouhf stéckt de Hànker mit Hulff vo de Stadtchnàchte dië Fraw in en Sack. Dië wéért si, geuïsset ound zablet, defuur chounnt si Puff ound Schlèèg uber, àntli wirt de Sack zouëpbounde–n ound mit Schwoung i t’Limet gghéit. De Hans gséét de Sack na es paar maal uber t’Wàle guggsle bis er verschwindt. Rings oume gheuhrt er, wië t’Luut zfride sind, das me dië Hàx verwutscht ound ounschèdli ggmacht héig. Aw dehài am Àsstisch wirt uber daas Eràignis pbrichtet. En Gséll verzéllt ous syner Wanderschaft vo gràssliche Hàxeréje, p’Mouëtter Katryn hàt sàlber e Hàx gchànnt, wo–n ous louhter Hass en Hagel uber Blickestorff abe zawberet hàt, ound aw fur de Vatter Trouttme–n ischs richtig, das daas Hàxegschmeuïs muës versuufft oder verbrànnt wèrde.
P’Fraw Katryn Trouttme, verwitweti Waldme, verwitweti Schwàiger, gébooreni Schwàiger cha nou Gott tanke, das dèm syni Voorsééïg si bi de Huraat wider i t’Stadt Zuri zrougg ggfuërt hàt zou irem Baader, wo si jétz na mit irem Hènsli Trouttme–n es viërts Bouëbli z’gawme hàt. Soo bàttet si màngs Maal, glych wië si amig beuhs ggangschtet ound pbééberet hàt, wànn t’Àiggénosse vor t’Stadtmouhre sind cho wuëte, ound doo, wo dèè grooss Jamer loosggange–n isch wàg all déne jounge Mane wo z’Gryffeséé gcheupft worde sind. Éérscht 1447 fuult si sych sicher ggnouëg, zoum mit irem Maa nach Blickestoorff z’ràise, go louëge, wië–s ire Schwèuhgerine gèung. Wyt oume gséét si na vercholeti Réscht vo déne Pouhrehuuser, wo si na i béschàidenem Woolstand gchànnt hàt. Fascht ganz Blickestoorff isch abepbrànnt, nou ’s Waldmehouhs, wo chli apsyts staat, isch verschoont. Vo ’s Waldmes làbed à nume–n ali. Ire Schwaager Hàiri kànnt si chouhm méé. Synerzyt hàt si na muëse zou dèm groosse, chrèftige–n ound sàlbschtbéwousst Pouhr oufelouëge. Jétz chruucht er muësam em Bode naa, stutzt si ouf dië magere–n Èrm mit dère–n Aart Holztàler i de Hànd, ound hilft muësam naaë mit syne bééde Bàistumpf. Aw t’Schwèuhgeri hàt énorm ggmageret, p’Bagge sind hool ound t’Houht gàlblich. Wénigschtes héig me cheune sèèë sit em Chriëg, aber eub me dourehébi bis zoum Èrnte ound eub me dànn ggnouëg Luut séig zoum sichle, daas wussi me neud. G’Katryn mouës aalose, wië de Ritter Hans vo Ràchbèrg mit sym Seuldnerhouhffe vo Zuri hèèr aaggritte–n isch, vo Houhs zou Houhs go rawbe was si dewèrt isch, ound Fuur légge. Dië héiged na ggfrèuhget, woo ’s Waldme’s Houhs stèung. Daa séiged s’ neud hychoo. Aber souscht, ’s ganz Doorff héigeds yggàscheret, aw Dàànike–n ound Inwyl, Chappel aw ound ’s Chlooschter ouhsggrouhmt, ubel héiged dië gghouhset. Das s’ ires Houhs héiged staa laa, daa séiged s’ natuurli scho froo gsy, aber lyde héiged s’ aw muëse–n ounder déne Verdèuhchtigounge. Nou wil me mit dèm wénige, wo–n àim pblibe–n isch, de–n andere–n ouhsgghoulffe hàt, séig’s bi beuhse Worte pblibe.