61.Sanggale, 1465.
T’Mawre z’Gibraltar muënd flië vor de sygryche Ritter vom Spanjer. Èrzschlaaffmutz Fridrich verchawfft – Oungarn em Matjas Corvyn. Schwaarz isch de Tood wo z’Itaalje régiërt, oo Sébaschtjan verschoon is. Chouhm èrbt de Louis de Troon – bringt er syn Hoof gàg sych ouhf. York packt dië Ànglischi Chroone–n ound Lancaster rysst si sych zrougg. „Tollkuën“ wirt Hèrzoog z’Bourgound – pfluckt dië wyss Roos ound hilft York.
De–r alt Ràisleuïffer Spàckàsser isch nach Sanggale zoge, an Sitz vo de màchtige Raavesbourger Handels–Gséllschaft, wo–n er hofft, das vo déne–n irem Rychtoum vilicht aw fur ihnn euppis apfiël.
Z’Sanggale–n im Kontor vo de Finanz– ound Handelsgséllscheft Luutolf ound Rouëdi Meutteli sitzed dië zwéé Schéffe vor de Buëcher. „Mer mached ganz aastàndig Ggwunn“ bricht vergnuëgt de Rouëdi t’Stilli. Mit syner pràsste Stimm màint de Luutolf drouhf: „Im Momànt gsénd t’Zaale na ràcht ouhs, aber ous euïser Niderlassig z’London prichted s’ uber e hèrti Konkourànz vo de Hansastédt ound z’Itaalje gaat ales uber Vénéédig. Uberaal sind t’Wààg ousicher wië scho lang nume. Z’Àngland isch àin Dourenand wàg de Roosechriëg. I Frankrych, Bourgound ound im Élsaass isch de Conte de Charolais Bourgoundische Hèrzoog worde. Dèè ounderdrouckt i de Niderlande t’Stédt, euïsi Handelspartner. Dèè kumeret sych blos oum dië veraltete Ritteridéal ound màint, soo wèrd er na Kung. Im Rych isch de Kàiser Fridrich schwach, nou–r a sym Hapsbourg intràssjert ound natuurli kàn Schirmhèrr vo–n euïse Chawffluut. Ound de Franzeusisch Chung mischt sych zou euïseràis Schade–n y. Vor sibe Jaare verbuutet er de Franzoose nach Gàmf a p’Màss z’gaa. Dië geund nach Lyon, daas bluët ouhf ound ziët Tuutschi Chounde–n aa, wo de Wààg ousse–n a–r Àiggénosseschaft nàmed.“ „Dou bisch ééwig en Péssimischt, Luutolf. Wirtschafts– ound verchéérspolitisch spillt p’Béveulkerigs-zouënaam zàme mit der Ernèèrigsfraag imer e greuhsseri Role, ound de Solddiënscht wirt e wichtigi Verdiënschtmuglichkàit. Daa muësst doch fur euïs e Schangsse drin ligge.“ „Douh hàsch wider Idééë. Apgséé devoo bi–n ych na lang neud fèrtig. Es sind daa na es paar Peuschte–n ouf de–r Ouhsgabesyte, wo t’mer mouësch erchlèère. Dou zallsch Stuure z’Zuri, z’Louzèrn ound neujerdings à na z’Ob- ound Nidwalde. Was isch à daas fur e gspàssigi Sammleréi ?“ „Daas isch kà Sammleréi, daas isch kléveri Gschàftspraxis.“ „Jà verzéll ?!“ „’S Zuriburgerràcht ha–n i muëse haa, fur das i ha cheune t’Hèrrschaft Alt–Ràgischpèrg chawffe. Dië verlotteret Bourg ha–n i rénoviërt zoum si mit Ggwunn cheune verchawffe. Jétz, wo–n i si ha, gib i ’s Burgerràcht z’Zuri wider ouhf. T’Stadt mouës ires Voorchawffsràcht gàltend mache, souscht verfallt ’s.“ „Dànn chawfft si Alt Ràgischpèrg aber oum 300 Goulde biliger, als Dou zallt hàsch.“ „Màinsch doch neud euppe, ych liëss mer daas ggfale ? Fur daas bi–n i–ch ébe Louzèrner.“ „Dië Pstimig vom Voorchawffsràcht gilt doch prèzys fur Louzerner Burger wië fur x–wéli.“ „Wànn Zuri ouf déne 300 Goulde béharrt, git’s en Prozàss, ound zwaar z’Louzèrn. Ound déét wànd s’ chouhm en gouëte Stuurzaler verteuïbe. Ych brouhche nou de ràchte Hère–n es paar Goldveugeli ounder de Nase doure fladere laa.“ „Daa hàsch di doch scho maal troumpiërt. Bisch ja z’Louzèrn à scho ouf t’Nase gghéit wàg dynere Tochter, de–r Oursle vo Hooësax. Dië 4'000.- Goulde Mitgift hàsch àinewààg muëse–n ousegèè, zou de Prozàss–cheuschte–n ane, ound das iri Chind defuur ouf’s Èrb verzichted, macht t’Souppe–n à neud fàiss. Dië z’Louzèrn uberlégged sych doch aw, das Dou déét abhawsch wië z’Zuri, wànn de Prozàss séttsch gune. Dië Ràchnig gaat nië ouhf !“ „Daas màinsch Dou. T’Sitouazjon hàt sych zou Oungounschte vo Zuri ggànderet. Louëg nou, wië Schwyz réagiërt hàt, wo Zuri mit Ggwalt isch z’Wàttischwyl go Stuure–n ytrybe. Ubrigens, wànn t’Zurcher wànd mys Gàlt cho hole, so bi–n i na Ounderwaldner Landmaa.“ „Toumm’s Zuug. Waas versprichsch der à vo déne–n Àlpler ? “„Verstaasch dànn gaar nuut ? Dië hànd en Houhffe voorigi Gséle–n ouf ire Heuhf, wo nuut anders cheund als dryschlaa. Daas sind dië béruëmte Ràisige. Ounderwalde–n isch na so froo, wànn si dië cheund fur en solvànte Landmaa ysétze.“ „Als Landmaa risggiërsch heuhchschtes, das dou na mouësch go chriëge, oder déne iri Fééde finanziëre.“ „Ych ha scho defuur gglouëget, das dèè Landmane–Vertraag apgsicheret isch zou myne Gounschte.“ „Los Rouëdi, soo chasch doch neud gschàfte. Soo verdirbsch der béschtefalls de Rouëff ound niëmer wott méé mit der z’touë haa. I dym Prozàss gàg Staa am Ry louëget à nuut ouse, mouësch blos na e Pbouëss zale. Dànn lawfft na de Prozàss gàg euïsem Bruëder Hans syne Seuhn wàge Léérgàlt ound Léérlingsloo. Daas Prozidiëre choscht blos ound bringt louhter Èrger. Ych sàg der ’s namaal, dië Aart gschàfte schadt blos euïsere Gséllschaft. Ych louëg dèm nume lang zouë.“ „Wànn Dou mych wottsch ousegghéje, dànn mouësch mi–ch ouhszale, ound daas wirt dànn tuur.“ De Luutolf zouckt nou na t’Achsle–n ound schuttlet de Chopf. Soo hèurt daas Gsprèuhch zwusche Bruëdere in ere Miss–Stimig ouhf.
1466 git de Rouëdi ’s Zurcher Burgerràcht ouhf. ’S Jaar drouhf fuërt ubrigens Zuri e Lybstuur y ound rédouziërt tàilwys p’Vermeugesstuur, was t’Stédter entlaschtet, alerdings ouf Choschte vo de Landbéveulkerig. Wië de Luutolf erwaartet hàt, béstaat Zuri ouf déne 300 Goulde–n Apzouhg ound wott aw t’Rénovazjons–cheuschte neud ubernèè. Z’Louzèrn spricht es éérschts Ourtàil de Stadt ires Voorchawffsràcht mit Apzouhg vo 300 Goulde am Prys zouë, will de Rouëdi Meutteli sys Burgerràcht im Wusse–n ouhfggèè héig, das dànn dië Klawsle–n i Chraft tràtti. Es zwàits Ourtàil pstimmt, Zuri brouhchi lédiglich 500 Goulde z’zale fur dië Hèrrschaft Alt-Ràgeschpèrg mit Ggricht, Bann, Luute, Guëter, Zéise, Zàànte, Noutz ound Gulte–n ales inbégriffe. De Rouëdi Meutteli apéliërt wyter an es Àiggéneussischs Schydsggricht.
Vom heuhche Ggricht sind alerhand Wurdetrààger ound Politiker als Zuuge voorgglade. Ounder andere sàit de Schoulthàiss vo Sanggale–n ouhs uber ’s Aasèè vo de Handelsgséllscheft Meutteli ound spézjéll uber dië Affèère, wo de–r Appéllant, Rouëdi Meutteli sych 1463 erfolgloos ggwàigeret hàt, syner Tochter Oursoula iri Mitgift ouhshàndige, fur das si cheun de Stadt Sanggale t’Schoulde vo sym Schwigersoo Albràcht Fréihèrr vo Hooësax béglyche. En Hans Waldme vo Zuri pstèuhtiget als Voormound vo me–n Ànkel vom Appélant, das i sàbem Prozàss t’Ànkel hànd muëse–n ouf ires aawartschaftli–ch Èrb Meutteli verzichte. De Schoulthàiss vo Staa am Ry schilderet de–r Apélant als en quèroulatoorische Ràchthaber. De Schoulthàiss vo Louzèrn git i me–n ouhsfuërliche Réferaat Pschàid uber de Louzèrner Burger Meutteli ound uber dië bishèèrige Prozàss vor Louzèrner Ggricht. De–r Obwaldner Landame Burgler prichtet, de Rouëdi Meutteli séig en aagsééne Burger vo Ounderwalde, wo syne vertraagliche Verpflichtige bis zour Stound imer tadelloos naachoo séig. Drouhf frèuhget de Zurcher Burgermàischter Hàiri Reuïscht als Partéivertràtter vo sy–re Stadt, eub ’s stimi, das de–r Appélant fur syn Vertraag fur Ounderwaldner Schoutz ound Schirm im Raame vo–r Ouhfnaam als Landmaa dië énormi Soume vo 60 Goulde Oudelgàlt zallt, ound sych zouësàtzli verpflichtet hèig fur de Sold vo zwééne Ràisige. Eub ’s wyter stimi, das ihnn dèè Vertraag entgàge–n allgémàinem Brouhch lédiglich dezouë verpflichti, Ounderwalde neud z’schade, ihnn aber ous wytere Burgerpflichte–n entlèus. De Landame Burgler stéllt lédiglich féscht, dèrig Vertrèuhg séiged vertrowli–ch ound èr brouhchi niëmertem druber Ràcheschaft gèè. Wyter erchlèèrt de Burgermàischter Hàiri Reuïscht: „Es trifft zouë, das ych spézjéll gouët uber t’Hèrrschaft Ràgischpèrg im Bild bi, will nàmli–ch ych déét éérschte–n Obervogt worde bi, wo de Rouëdi Meutteli ano 1466 verchawfft hàt.“ De Burgermàischter Reuïscht erchlèèrt aw na, das vo alters hèèr e Stadt ouf Hèrrschafte–n ound Ggricht ous irem Intràssegébiët es Voorchwaffsràcht zou rédouziërtem Prys gàltend machi, wànn en Gascht, also eupper ooni Burgerràcht, als Cheuïffer ouhftràtti. Dië Pflogehàit séig allgémàin uëbli, euffentli–ch ound wyt oume békannt. Dië Phawptig vom Prozàssgàgner, er héigi nuut devoo ggwusst, séig ounglawbhaft. Daas Voorchawffsràcht séig apgoulte dour Schoutz ound Schirm, wo–n e Stadt in irem Intràssegébiët eme Gascht ébesoo wië–n eme Burger muës ggwèère. Sétt de–r Appéllant aber taatsàchli uber g’Gàltig vo dère Klawsle–n im Zwyfel ggsy sy, soo muëssti syn Chawff vo de Hèrrschaft Alt–Ràgischpèrg als grob faarlèuhssig aagglouëget wèrde. T’Stadt Zuri vertritt de Standpounkt, das de–r Appélant sych nou droum als Burger yggchawfft héig, zoum dië Klawsle–n oumgaa ound sych somit e Làischtig z’erschlyche. Droum muësi daas Voorchawffsràcht im Momànt vo de–r Ouhfgaab vom Burgerràcht i Chraft tràtte–n ound wurksam wèrde.
De Rouëdi Meutteli vertritt syni Aagglàgehàit sàlber. I me wortryche–n ound langfàdige Plèdoyer verwyst er ouf syni Diënscht fur t’Àiggénosseschaft, ouf dië wirtschaftli Béduutig vo de Meutteli-Handelsgséllscheft, wo vili vo–n Aawàsende pèrseuhnli profitiërid ound na cheunid profitiëre (dèè Hywys ouf Schmiërgàlder wirt im Saal mit Mourmle quittiërt), schilderet dànn dië ousicher politisch Laag, wo de Handel ggfèuhrdi ound erwèènt énormi Schoulde wàg fouhle Krédite–n a Furschte, wo’s oummugli séig, z’verwàigere–n ound bittet schliëssli–ch oum Verbarme mit eme–n éérliche Chrischt. I sym Chrusimusi laat sych alerdings neud vill zour Sach entdécke. ’S Ggricht ziët sych zour Béraatig zrougg ound verchundet àntli de Schydsprouch: „De Verchawff vo de Hèrrschaft Alt–Ràgischpèrg mit Ggricht, Bann, Luute, Guëter, Zéise, Zàànte Noutz ound Gulte dour de Rouëdi Meutteli, géburtig vo Raavesbourg ound Landmaa vo Ob– ound Nidwalde, Appéllant, a t’Stadt Zuri, Prozàssgàgneri, isch gultig mit ere Prysrédoukzjon vo 300 Goulde, ound p’Prozàss–cheuschte geund zou Laschte vom Appélant.
Neud lang nach dèm Ourtàil tritt de Rouëdi Meutteli ous em Louzèrner Burgerràcht ouhs.