72 Mourte 1476
Vom Hèrzoogshoof geu mer jétz nach Zuri is Raathouhs. In irer Amtsstoube sitzed a me massyve–n àichige Tisch dië bééde Consules vo de Stadt. Euïse Blick wirt grad ggfange vo me–n élégante Ggwand ous béschtem Stoff i knalige Farbe–n i militèèrisch bolzgraader Haltig. Dezouë passt daas éérgyzig aagspannte Gsicht mit em moodisch gstoutzte Schnawz ound em pflàgte Lockechopf. Myr gsénd de Burgermàischter Hàiri Geuldli vo de Konstaffl, Ritter ous eme schwèèr ryche Jounkeregschlàcht. Das er bald viërzgi wirt, gèèb me–m chouhm. Nach sym éérschte halbe–n Amtsjaar (sit em 27.Dézàmber) sél èr jétz tournoussggmèuhss in Stillstand tràtte, ound syn Amtskolég séll am 24. Jouni 1476 p’Fuërig vo de Stadt ubernèè. Dèè chrèftigé Maa i de Fuffzge–n ihmm gàgenuber, de Burgermàischter Hàiri Reuïscht vom Wégge, tràit es voornèèms aber ounouhhffélligs Ggwand. Hinder sym màchtige Vollbaart erchànnt me–n en milde, frundtliche ound glych entschlossene–n Ouhsdrouck. Syni entspannt ound ouhfràcht Haltig laat ouf es gsounds Sàlbschtbéwousstsy schluusse. Mit sym rouïge Baritoon nimmt er ’s Wort:
Hàiri Reuïscht De Gérold Édlibach isch by mer gsy mit eme Briëf vo sym Stuuffvatter, wië myr èènlichi Briëf à scho hànd, mit dringlicher Ouhfforderig, Trouppe nach Bèrn z’schicke.
Ihmm git de
Geuldli dië Antwort: Àch dèè Waldme, ouf dèè gib i gaar nuut. Dèè hàt àinewààg blos Chriëg im Chopf. Daas isch en Hawdààge–n ound en Waagbolz.
Reuïscht: Ych kàn en vo Wintertouhr hèèr, daa isch er myn Fàànrich gsy. En Hawdààge mag er sy, aber vo Militèèr verstaat er euppis. Er wott heuhch ouse, aber heuhch aagèè touët er neuhd.
Geuldli: Er hàt mit de ryche Landolt, Wipfraw Édlibach, ’s Pflààgeramt am Frawmeuïschter ound en Isehandel gghuraate, de Dubelstài hàt er aw muëse chawffe, droum touët er jétz grooss, aber sàlber…?
Reuïscht: Ych wuur de Zowfftmàischter vom Kàmbel neud ounderschétze. Èumel syn Stuuffsoon achtet en séér, ound daas isch neud sàlpverstàndtli.
Geuldli: Aber wië ggsàit, en Hawdààge–n isch er, en Rawdi, wo stàndig Ourouë veroursacht. Uber fuffzg Ytrèuhg hàt er ouf em Stadtggricht, ound éérscht vor druune Jaare na wàg eme beuhse Stryt mit em Hàini Zàiner vo de Schmide. Dànn hétt er séle zoum Paapscht nach Room, blybt aber z’Màiland hange–n ound scharwànzlet déét em Hèrzoog.
Reuïscht: Uber daas ha–n ych anders ggheuhrt. Aber leu–mer daas, de Hans Waldme mag sy, wië–n er wéll. Es gaat myr neud oum p’Pèrsoon. Es gaat myr oum t’Sach. Mourte staat ounder Bélaagerig vom Hèrzoog vo Bourgound. De–r Adriaan vo Bouëbebèrg cha dië Stélig nume lang hébe, ound es tèurff neud namaal ousechoo wië z’Grandson, wo dië ganz Psatzig ertrànkt worde–n isch. Myr sind de–n Àiggéneussische Verbundete verpflichtet. Zouëdèm hébed Frankrych ound de Kàiser still.
Geuldli: Uberhawpt, hànd neud Yr sàlber synerzyt ggwarnt, sobald ’s brànzlig wuur, verseuhnted sych de Franzeusisch Kung ound de Tuutsch Kàiser mit Bourgound, ound hànd er neud ràcht uberchoo, isch p’Fale neud zouëgschnappt ound myr Àiggénosse sind elài gàg dèè tollkuën Hèrzoog ?! Reuïscht: Richtig. Aber jétz cheund dië bééde Màcht zouëlouëge, wéle vo–n ire Gàgner ounderlyt. Ound jétz gryfft dèè béràits Aarbèrg, Lawpe–n ound Gumene–n aa. Myr tèurffed Bèrn neud im Stich laa.
Geuldli: Ébe grad. Bèrn isch ja elài intràssjert. Waas hàt euïses Zuri soo wyt im Wéschte verloore ?
Reuïscht: Dèè Bourgounder wott doch sàlber Kàiser wèrde, ound wànn neud uber t’Huraat, dànn mit Ggwalt. Ébe droum gaat ’s euïs sàlber aa. Jétz muë mer starch sy, vor ’s zspaat isch. Jétz muëmer zàmestaa, jétz mouës Bourgound aw in euïsem àigene Intràsse–n en Rigel gschobe wèrde.
Geuldli: Ound wië bringe myr ggnuëgend Trouppe zàme ?
Reuïscht: Aber Hèr Geuldli, sit euïsi Luut vo Grandson dèrig Rychtumer hàipbraacht hànd, geund s’ na so gèrn gàg de Hèrzoog Charles. Myn Soon Marx waartet nàmli–ch aw scho, bis er cha mit.
Geuldli: Mag sy, das es ggnouëg chriëgslouschtigi Mane–n oume hàt, aber daas Maal cheunnted s’ mit blouëtige Cheupf hàichoo. Vor Grandson hàt euïs es Missverstàndtniss bim Find gghoulffe, aber ràchne cha me mit soo euppisem neud. Ubrigens héig dèè Hèrzoog sys Héér massyv verstèrcht, mit Artilery ound mit déne gfèuhrliche britische Langbogeschutze. De Hèrzoog sàlber trèniëri syni Luut sit Wouche.
Reuïscht: Langbogeschutze ? Euïsi hànd Armbruscht und dië neuïmeuhdige Buxe. Artilery ? hàmer sit Grandson sàlber. Jétz mouë–n i glych na ouf de Hans Waldme zrouggchoo. Dèè mag sy, wië–n er wéll, aber vo Chriëgsdiënscht verstaat er euppis. Wànn dèè schrybt: „Mit 6'000 Maa gryffte mer mit Gott’s Hulff de Hèrzoog aa ound hawte mer en zoum Land ouhs. Fur daas wuur i Lyb ound Gouët wétte.“ Daas schrybt er wèurtlich: „ Fur daas wuur i Lyb ound Gouët wétte. Niëmer tèurff dèè Maa fuurche, mer hànd en so gouët wië–n im Sack.“ Wànn de Waldme daas schrybt, so wott’s euppis hàisse. Uberlégged doch sàlber: Bourgound kàmpft mit Italjènische Seuldner, dië mached mit fur’s Gàlt, aber wànn ’s brànzlig wirt, so ràned s’ devoo. Hèr Mitburgermàischter, dië Schangsse tèurffe–mer neud verpasse. Yr hànd doch neud euppe–n Angscht !?
Geuldli: Angscht ?! Wànd Si mych bélàidige ?
Reuïscht: Yr wèrded ja in es paar Tààg stillstééënde Burgermàischter. Daa ischs am béschte, Yr ubernàmed ’s Komando. Dànn hànd er grad aw dèè Hans Waldme–n ounder Kontrole.
Mit dèm Gsprèuhch isch de Zouëzouhg vo de Zurcher Trouppe pschlosse. 1'630 Zurcher ounder em Hàiri Geuldli, zàme mit syne Véttere Hans vo Bràitlandebèrg ound Ouëli vo Sax mit wytere 2'000 Maa ous em Touhrgaw ound de Graafschaft Bade–Hoochbèrg marschiëred dië 140 km. nach Bèrn i knapp dréi Tààg. Déét wèrded s’ mit Joubel, aber neud ooni lyse Voorwourff vo de Bèrnerine bégruësst ound béwirtet. De Hans Waldme, wo syni Trouppe vo Fribourg hèèr béràits i Gumene–n instaliërt hàt, isch scho z’Bèrn ound erchlèèrt de Hère vo Bràitlandebèrg, vo Sax ound em Ritter Geuldli, èr héig zàme mit em Hans vo Hallwyl ound em Chaschper vo Hèrtestài Chriëgsraat pflàgt, ound orjàntiërt uber de Plaan. Me hàt scho ales ggréglet, ound dië dréi Hère, wo méé oder wéniger erscheupft aachoo sind, hànd im Momànt kài anderi Idéé.
Bis spaat i t’Nacht ië roucked na muëdi Naachzugler vom Ggwaltsmarsch y. Z’aabig am Nuuni git t’Troumpééte ’s Signaal: „Marschbéràitschaft erstéle“ ound am Zààni bi fyschterer Nacht fuërt de Zowfftmàischter vo de Kàmbel bi streuhmendem Ràge t’Trouppe–n is Laager vo Gumene. Déét laat er e Màss làse. Nach eme chrèftige Schlouck Màss–wy wachst aw em hinderschte Chriëger de Mouët is Oungghuure, ound de Hans Waldme fuuret syni Trouppe–n éérscht na mit ere Rèèd aa. Das nàmli de Taag vo de 10'000 Ritter aapbroche–n isch, ound das prèzys a dèm Taag t’Schlacht séll sy, fuërt er als gluckhafts Zàiche–n aa: “Neud vergàbis verééred ja myr Àiggénosse dië Hàilige Schoutzpatreuhn Sant Ours ound Viktor vo Soletourn ound Félix ound Régoula vo Zuri.“
Nach dère ggmuëthafte Stèrchig marschjërt me–n uber t’Saane–n ound trifft vor em Mourtener Wald ’s Àiggéneussisch Héér ound de Hèrzoog René vo Lootringe mit syne Seuldner. Wàret p’Bourgounder trotz Ràge–n ound Dounkelhàit béràits wider ouf t’Stadtmouhre schuussed, blybt na Zyt fur zwoo, dréi Stound Phawse. Fur e létschti Orjàntiërig ound Plaanig tràtted t’Aafuërer zàme: Hèrzoog vo Lootringe, Hans vo Hallwyl, Chaschper vo Hèrtestài, Hans Waldme, Burgermàischter Hàiri Geuldli, Hans vo Bràitlandebèrg ound Ouëli vo Sax. De Hans vo Hallwyl ubernimmt p’Voorhouët, de Hèrzoog René t’Oumgééigstrouppe mit de Ryter, de Hans Waldme de Hawptharscht. Daa réklamiërt de Hàiri Geuldli, ounderstutzt vo syne Véttere. Es gèung neuhd, das vor eme Burgermàischter ous eme Jounkeregschlàcht en Zouwfftmàischter ous niderem Stand chèum. De Hans vo Hallwyl sàit: „Ràcht hànd er, aber Yr sind z’spaat choo, myr hànd muëse–n ales scho régle. Jétz wirt nuut méé ggànderet: sero venientibus ossa. “ Drouhf de Hans Waldme ganz rouïg: „Yr cheund ja p’Mannschaft frèuhge, eub s’ na wànd wàchsle.“ „Nài“ wirfft de Chaschper vo Hèrtestài y, „jétz tèurff me–n a de Béfèèl nuut méé schangschiëre, daas gèèb en hàilloose Dourenand.“ De Hàiri Geuldli chounnt en roote Chopf uber ound louëgt an Bode, ound de–r Ouëli vo Sax, en Ànkel vom Financier Meutteli, làchlet: „Myr hànd natuurli scho euïsi Fuuler ouhsgstréckt.“ Taatsàchli sind scho es paar Geuldlitreuji ounderwàggs bi de Trouppe. Déét wèrded s’ aber beuhs empfange. „De Waldme hàt Chriëgserfaarig !“ teuhnt’s vo daa, „ych kànn en vom Zouhg nach Koschtiz, wo–n èr ggfuërt hàt“ vo déét, „ych vom Soundgaw“, „ych ous sym Zouhg nach Savoje“ sind wyteri Stime. Bi de Bèrner wèrded em Geuldli syni Treuje schiër mit em Dààge fourtgjagt: „Us géits oum e Hèèr vo Bouëbebààrg ou siner Lut z’Mouhrte–n inne. Oume wàg em Wawdmaa si mer itze hye, wé ’s nach dàm Geuwdli gieng, hockti mer gàng no i dàm Fribouhrg.“
Nach em Chriëgsraat schlaat de Hèrzoog René 80 verdiënti Chriëger zoum Ritter, ounder de Zurcher de Hans Waldme, de Marx Reuïscht ound de–r Ouëli vo Sax. Wo’s dànn schoonet, ruëfft de Hans vo Hallwyl syner Voorhouët zouë: „Mit Hulff vo Gott ound de Hàilige: aaber draa ! ound rànnt mit freuïdigem Huule de–r Abhang ap ouf p’Bélaagerer zouë. Im glyche Momànt teuhned aw dië schawrige Harschthèurner ound mit Joubel raased em syni knapp 12'000 Maa hinedry, vorne doure Buxeschutze, dànn i ticke Ràje dië mit lange Lanze. P’Bourgounder Artilery chounnt chouhm méé zoum Schouss, vor iri Mane–n uberwàltiget wèrded. Ounderdésse gryffed vo bééde Syte chlyneri Schaare dië Bourgoundische Stélige–n aa, Fouëssvolch mit euppe 400 Ryter.
Im Bourgounderlaager toummled sych nàbe de Ritter ound Seuldner, nàbe de Markétànderine–n ound déne Frawe–n i gààle Ggwànder, wo sych jétz nach ire nàchtliche Liëbesdiënscht zour Rouë légged, aw Pbrichterstatter, wo–n ire Furschte séled uber Verlawff ound Ouhsgang vo de Schlacht Pschàid gèè. De Màilànder Panigarola stouhnt uber de Charles. Dèm isch’s verlàidet, wider ound wider mit blindem Alarm syni Luut go vergélschtere. Aw isch er uberzuugt, bi dèm Ràge séig neud mit de–n Àiggénosse z’ràchne. So laat er daas Maal éérscht Alarm blaase, wo–n er syn Find gséét zoum Wald ouhs sturme, ound wott na imer neud ràcht glawbe, das’s èrnscht gàlti. Zàme mit em Lybaarzt hilfft em de Panigarola i t’Ruschtig ound mit Muë cha me–n uberzuuge, àntli–ch ouf’s Ross z’hocke. Jétz aber mouë–n er féschtstéle, das syni Luut scho vor em Hagel ous Schwyzer Buxe fluchted, na vor s’ hànd cheune zour Schlacht ouhfmarschiëre.
De Hans Waldme stoosst in es Héér, wo scho halb in Ouhfleuhsig ound am verzwyfle–n isch, ound nimmt mit sym Ggwalthouhffe p’Verfolgig ouhf. Es paar touhsig Ritter, wo na meuged kàmpfe, wèrded in Mourteséé trouckt ound geund ounder. De grooss Tàil Bourgounder rànnt ouf all Syte devoo, all zàme wèrded aber gnaadeloos verfolgt, ound sogaar wèr na ouf eme Bawm oder hinder eme Mischthouhffe–n entdéckt wirt, findt de–r erbarmigsloos Tood.
Im Dézàmber 1476 wirt de Galéazzo Maria Sforza ermordet, dèè ousourpatoorisché Hèrzoog vo Màiland ound Frund vom Hèrzoog Charles de Bourgogne. Wo dèè Pschàid nach Zuri chounnt, daa sàit de Burgermàischter Reuïscht zou sym Amtsbruëder: „Hèr Geuldli, jétz muë myr euïs t’Haltig vo Zuri gouët uberlégge. Jétz, wo Màiland ooni Hèrzoog daastaat, wèrded t’Lànderoort, spézjéll Ouri, dië Schwèchi wéle–n ouhsnutze. Ouri isch schliëssli méé intràssjert a de Gotthard–Suudrampe, als am Land wéschtlich vo Bèrn. Bèrn synersyts hétti nach Nancy de Chriëg im Wéschte gèrn wéle wytertrybe. Ousser dère Plunderig im Savojische–n ound Wadtland isch aber nuut drouhs worde–n ound p’Bèrner sind verschnoupft ound wèrded sych heuhchschtens halbbatzig a me Fàldzouhg gàg Bélànz bétàilige. Ych hoffe fur Zuri, das myr neud wider in en Chriëg inezoge wèrded. Euïsi Politik isch imer ggsy, Ggricht, Zàànte–n ound Zéise mit Gàlt z’erwèrbe–n ound nou–r ouhsnaamswys Land go erobere. Wië gsénd Yr dië Sach ?“ Drouhf màint de Burgermàischter Geuldli: „Daas Maal si–mer àiner Màinig. Fur euïsi Chawffluut ouf de Konstaffl, aber aw ouf de Màise–n ound Saffere, isch doch de Handelswààg nach Màiland làbeswichtig. Mit eme Waffegang déét oune wuure mer ja nou t’Sicherhàit vo–n euïse Verbindige–n ouf’s Spyl sétze.“