Bébi
Wo–n am Fruëligsaafang 1941 myni Schweuschter Élsbéét ouf t’Wàlt chounnt, macht t’Hébamm euïse Vatter verouckt mit dèm Sprouch: „Oo, wànn daas Chindli nou hétt tèurffe stèrbe.“ Als praktische–n Arzt, chourz „Tokter“, isch ihmm ’s Làbe vo sym Chind hàilig, aw wànn er a Mongoolefalte–n ound Affefourche–n erchànnt, das aw ’s Hirni nië cha dië Làischtig erbringe, wo fur es sàlbstàndigs Làbe neuhtig isch. Es isch es Gluck, das myni Éltere de hàilpèdagoogisch Schouëlzirkel vo de Fraw Tokter Égg–Bénesch kànelééred, vo dère Fraw, wo–n iri Intéligànz ysétzt ound ires Làbe widmet de–r Entwicklig vo Chinde wo anders sind. ’S Bébi blybt i de Familje ound wirt fur vili Luut i de Naachberschaft zoum Souneschy, ound fur t’Mouëtter Sorgechind ound Làbesouhfgaab bis is heuhche–n Alter. Mit syner ggmeugige–n Aart findt’s de Zouëgang zoum Hèrz vo ganz verschidene Màntsche, ound ych wàiss vo Luut, wo dank em Oumgang mit ihmm Verstàndtniss fur ound Réschpàkt vor béhinderete Màntsche uberchoo ound en entspràchende Prouëff ggwèèlt hànd. ’S Bébi hàt àim cheune verbluffe. Àimaal simer mit de–n Éltere–n ound Gschwuschterte a de Côte d’Azur. ’S Bébi séit: „chounnt cho ràgne“. Myr lached si ouhs, „doch neud bi dèm scheuhne Wàtter“. Myn Bruëder, spèuhter e Kapazitèèt als Ingenieur, bémuët sych: „louëg doch de Himel aa, kàis àinzigs Wulchli“. ’S Bébi: „Wànn i sàge“. Niëmer glawbt’s, aber vor e halbi Stound oume–n isch, schuttet’s taatsàchli. Es anders Maal sàit en Ounggle–n en Nordtuutsche Satz, wo wéder myn Bruëder na ych versteund, wool aber ’s Bébi.
Fur eupper mit Down–Syndrom isch ’s Bébi alt worde, im Verglych mit gsounde Màntsche fruë gstorbe. Isch sys Làbe gluckli gsy ? Langi Zyt isch ’s Bébi en gluckliche Màntsch gsy ound hàt anderi gluckli ggmacht. Es hàt aber aw Zyte ggèè, wo si gglitte hàt ounder irer Béhinderig: „I bi kài Tokter“ hàt’s màngs Maal ggjameret ound „Ych ha kài Ouhr, ych ha imer Nacht,“ Sàtz wo myr neud so gouët ggwusst hànd, wië drouhf ygaa. Sicher hàts deby gglitte, aber myr Bruëdere ound dië jungscht Schwuschter hànd aw gglitte, wà mer im Làbe neud erràicht hànd, was mer ggmàint hànd, mer muësed. Ych cha neud sàge, eub so–n en Enttuuschig fur ihnns oder fur euïs schwèèrer gsy séig. Wië ha–n ych amig gstouhnt a de Wiënachts–Pschèèrig, wànn ’s Bébi entzuckt gsy isch uber es biligs Naastuëchli vo de Boutzfraw ound groossi, scheuhni Gschànk vo Verwandte chouhm aagglouëget hàt.
Vili Luut verlanged hut aw fur gàischtig Béhindereti e voll ouhsgglàbti Séxoualitèèt. Aw daas Probléém hàt ’s Bébi waarschynli plaaget, nim i aa, wànn i draa tànke wië’s p’Mouëtter imer wider i me quèèlte Toon ggfrèuhget hàt: „wàiss neud, Freuïlàin Hirzel gèrn ha ?“ Zoum Probléém, eub gàischtig Béhindereti muësid ’s Ràcht haa, iri Séxoualitèèt voll tèurffe–n ouhslàbe, sàit mer p’Fraw Tokter Égg emaal: „Ych ha–n aw ’s Ràcht, ouf em heuhche Sàil z’lawffe, aber daas wèèr verchéért.“ Ych vermouëte,’s Bébi séig wéder vill glucklicher na vill ounglucklicher gsy i sym Làbe als ander Luut. Wànn ’s aber daas Bébi neud ggèè hétt, so wèèred vili Luut, èumel ych sicher, èrmer gsy.
Down Syndrom, oder wië me fruëner ggsàit hàt, Mongolismous, bérouët ouf ere Steuhrig vo de–r Èrbsoubschtanz, de „Trisomy 21“, daas hàisst, statt das i de–r Èrbsoubschtanz jé es Chromosoom vo de Mouëtter ound àis vom Vatter nàbenand sind, hàts bim Down Syndrom druu Chromosoome noummer àinezwànzg. Dië Verànderig vo de–r Èrbsoubschtanz wurkt sych bi de–r Entwicklig vom ganze Kèurper ouhs, a de Houht, a de Gglànk, am Mage–n ound Darm, am Hèrz ound im Hirni, bald daa méé, déét wéniger, jéé nachdèm, vo wéle Géén ouf dèm Chromosoom 21 das druu oume sind. Jéé nachdèm isch aw ’s Ggheuhr ound p’Béwéglichkàit vo de Zounge verminderet, was sych wider ouf ’s Réde cha–n oungunschtig ouhswurke. Statistischi Oundersouëchige zàiged, das Frawe–n uber viërzgi greuhsseri Schangsse hànd, es Chinnd mit Down Syndom z’gébèère, ound me nimmt aa, das ’s Alter vo de–n ounbéfrouchtete–n Àizàle–n im Mouëtterlyb cha zou–n ere–n Aaféligkàit vo de Chromosoome fuëre. Wyter nimmt me–n aa, das Chind vo Frawe mit Down Syndrom zou 50% wider Chind mit dère Steuhrig wuured gébèère, ound das daas Down Syndrom wàge de Trisomy 21 entstaat.
Hutzoutaag schynt me séér vill wyter z’sy i de Fèurderig ound Schouëlig vo Chind mit Down Syndrom, i dèm Sinn, das me séér differànziërt bi jédem àinzelne Chind syni psoundere Schwèchine, aber aw syni spézjéle Stèrchine kànnt ound probiërt, drouhf ygaa. Vili cheuned sogaar léére làse–n ound schrybe. Euïses Bébi hàt synerzyt trotz doo béschter Fèurderig nou mit Hulff ound groosser Muë ggléért àifachschti Sàtzli Bouëchstabe fur Bouëchstabe maale, e Gédouldsproob, wo–n euïsi Mouëtter mit Bravour béstande hàt.